Toen in 1892 op de Synode te Amsterdam de vereeniging getroffen was tusschen de Christelijke Gereformeerde Kerk en de Nederduitsche Gereformeerde Kerken, werd namens de Redactie van het Amerikaansche tijdschrift „The Presbyterian and Reformed Review" aan steller dezes het verzoek gericht, om naar aanleiding van die vereeniging een artikel te schrijven over de beteekenis van het Calvinisme in Nederland en zijne toekomst hier en in andere landen. De schrijver was aan eene beperkte ruimte gebonden, maar trachtte toch, na eene korte inleiding over de geschiedenis der in 1892 getroffen vereeniging, kortelijk aan te wijzen, waarin het wezen van het Calvinisme gelegen was, welke nationale en historische plaats het in Nederland innam, en welke waarborgen het voor de toekomst bood beide hier en in andere landen. Het artikel werd vertaald door Prof. G. Vos te Princeton en opgenomen in de Review Jan. 1894. Op verzoek wordt het thans in dit tijdschrift geplaatst, met weglating der inleiding, die voor de Nederlandsche lezers van minder gewicht is.

1 The year 1892 was a year of great importance for the Reformed Churches of the Netherlands. Two influential groups of Churches, both originating in a secession from the Established Church, the one in 1834, the other in 1886, were, after long negotiations, brought together, and in June of that year held their “First General Synod of the Reformed Churches in the Netherlands." For various reasons this event has excited considerable interest. It was something unforeseen and unexpected. Both groups, to be sure, were one in their confession and form of government, and both shared the conviction that a Reformed Christian was in duty bound to his Bible and his confession to break with the Established Church. Still, concerning “the method of reformation," i.e., the manner in which this breach ought to be brought about, there existed an appreciable difference of opinion. This difference in method gave rise to the different attitudes which the two sides assumed in relation to the property of the Established Church and the civil authorities. The Christian Reformed Church, originating in the secession of 1834, had gradually come to consider itself as an entirely new Church, and as having broken off all connection with both the governing bodies and the individual members of the establishment. Consequently it raised no claim in the civil courts to retain or recover the property of the Established Church, and presented itself to the civil authorities as a new and different organization. On the other hand, the so-called 2 “Netherland Reformed Churches," born from the movement of 1886, were averse to the idea of separation; and, while favoring that of reformation, considered themselves as the old original churches which had merely renounced obedience to the illegal Synodical government, imposed by the civil powers in 1816, and had returned to the old, form of government approved at Dort in 1619 and since then never lawfally set aside. They objected to being regarded as a new organization, side by side with the Established Church, and claimed to be the identical churches, that in the sixteenth century had adopted the Reformation, and that now, for equally valid, if not more valid reasons, repudiated the control of the Synodical body. In conformity with this position they brought action in the civil courts to uphold their claim and title to all church property, and, in view of the refusal of the authorities to concede this claim, designated themselves as “doleerende," i.e., as making complaint of the injustice done them by the civil power.

These differences, though not in any direct way connected with the confession, were nevertheless of a serious nature. Owing to them, the negotiations with a view to union with their separated brethren which the Churches of 1886 had immediately opened, led to no result, except that on both sides misunderstandings and exaggerations in referenee to the position of the other party began to increase. At more than one time it seemed as if all efforts to bring about a union were to fail. Instead of coming closer together the Churches were drifting apart. And yet, notwithstanding all these discouraging signs, at the Synods of Leeuwaarden and The Hague a provisional basis of union was agreed upon. In 1892, contrary to almost universal expectation, nay, notwithstanding the hopes and the avowed opposition of many from without, the union itself was concluded. Both here and abroad this result bas attracted attention. The interest shown by many may have sprung from a secret dread of the growing influence of Calvinism; we know that there are others with whom it was inspired by a warm love for the Reformed principles, and whom it led to thank God for having at the decisive moment kept hearts and minds in His peace, and reunited those that were brethren of the same house.

None can deny that by this union Calvinism has once more secured a firm foothold in the Netherlands, and attained a significance which, while easily exaggerated by some, is just as likely to be underestimated by others. This remarkable phenomenon, that Calvinism should be restored in some degree to its former state of prosperity, has led many to ask whether Calvinism has a future. There are but few who will, at this late day, credit Calvinism with any degree of vitality. According to the majority it has long 3 passed its prime, is antiquated and ready to vanish, nay, already dead and honorably buried. But our thoughts sometimes differ from God's thoughts. The remarkable réveil of Calvinism in Holland may at least be considered to justify an inquiry, whether it is capable of a further and richer development for this and the following centuries; whether it is destined to occupy a modest place and to fulfill a specific calling among the Churches of the future; whether God by this revival of His Reformed Churches in the Netherlands intends to bestow a blessing on His people not only here but likewise abroad. The revival of Calvinism in the Netherlands will appear all the more noteworthy in proportion as one is familiar with Dutch history of the past and with the position once occupied by this small country in the sphere of religious, ecelesiastical and political life, a position which enabled it to exercise a powerful influence on the Churches and the theology of other nations. To such as are able to make an estimate of this influence, the question put above will perhaps assume a still wider bearing and involve the inquiry whether this revived Calvinism may not have some significance for the Reformed Churches and the Reformed theology as a whole, and whether it may not, perhaps, be made useful in stemming the tide of unbelief and anti-Christian principles. We wish to seek an answer to these questions, and for this purpose first endeavor to describe the nature of Calvinism; in the second place to point out the historical and national importance to which it attained in the Netherlands; and thirdly to estimate the significance it may have for other countries.

I. Het Calvinisme is een eigern type onder de Christelijke Protestantsche kerken en confessies. Dikwerf wordt deze type ook met den naam van Gereformeerd aangeduid. Maar Gereformeerd en Calvinistisch zijn wel woorden van 130 verwante, doch niet van gelijke beteekenis. In het algemeen is het eerste woord enger en minder omvattend dan het tweede. Gereformeerd is alleen een godsdienstige en kerkelijke onderscheidingsnaam; het is een zuiver theologisch begrip. Maar de naam Calvinisme is ruimer en duidt ook een bepaalde type aan op staatkundig, maatschappelijk, burgerlijk terrein. Hij karakteriseert die gansche, geheel eigenaardige wereld- en levensbeschouwing, welke in den machtigen geest van den Franschen Hervormer wierd geboren en door hem in de hoofdlijnen aangeduid werd. Calvinist is de naam van den Gereformeerde, zooals hij met een eigen karakter en physionomie optreedt niet alleen in kerk en theologie, maar ook in maatschappij en staat, in kunst en wetenschap.

I. Calvinism is a specific type among the Protestant Churches and confessions. Frequently this type is designated by the name of Reformed. The words Reformed and Calvinistic, however, though cognate in meaning, are by no means equivalent, the former being more limited and less comprehensive than the latter. Reformed expresses merely a religious and ecclesiastical distinction; it is a purely theological conception. The term Calvinism is of wider application and denotes a specifie type in the political, social and civil spheres. It stands for that characteristic view of life and the world as a whole, which was born from the powerful mind of the French Reformer. Calvinist is the name of a Reformed Christian in so far as he reveals a specific character and a distinct physiognomy, not merely in his church and theology, but also in social and political life, in scienee and art.

Wortel en beginsel van dat Calvinisme is de belijdenis van Gods volstrekte Souvereiniteit. Alle onderzoekingen naar den aard der Gereformeerde religie hebben dit beginsel slechts te helderder in het licht gesteld. Niet eene bijzondere eigenschap van God, b.v. Zijne liefde of gerechtigheid, Zijne heiligheid of billijkheid, maar God zelf als God, in de eenheid van al Zijne eigenschappen en in de volkomenheid van al Zijne deugden, is het uitgangspunt voor het denken en handelen van den Calvinist. En uit deze moedergedachte laat al het kenmerkend-Gereformeerde zich afleiden en verklaren. Van deze belijdenis uit kwam hij tot zijne strenge scheiding tusschen hetgeen God is en hetgeen van het schepsel is, tot de eenige autoriteit van de H. Schrift, tot de algenoegzaamheid van Christus en Zijn werk, tot de almachtige kracht der genade. Van daar uit kwam hij tot zijne scherpe onderscheiding tusschen het Goddelijke en het menschelijke, in den persoon en de twee naturen van Christus, in de in- en uitwendige 131 roeping, in het teeken en de beteekende zaak van het sacrament. Van daaruit kwam bij tot zijne leer van de volstrekte afhankelijkheid van al het schepsel, zooals die in zijne belijdenis van de Voorzienigheid, de Voorbeschikking, de Verkiezing en 's menschen onmacht uitgedrukt is. Van daaruit kwam hij tot die principieele en consequente theologische methode, die den Gereformeerden theoloog van andere, Roomsche en Protestantsche, onderscheidt. In heel de theologie en ook daarbuiten, op alle terrein des levens en der wetenschap is het zijn streven om God God te laten zijn en zichzelven als God te doen erkennen en handhaven tegenover alle creatuur. In schepping en herschepping, in zonde en genade, in Adam en Christus, in kerk en sacramenten is het altijd God, die Zijne souvereiniteit openbaart en handhaaft en trots alle miskenning en tegenstand tot triumf en erkenning brengt. Zoo machtig kan de vijandschap en tegenstand niet wezen, of God overwint deze niet alleen, maar dwingt ze ook, om dienstbaar te zijn aan de eere van Zijn Naam. Daar is in deze Gereformeerde beschouwing eene wonderbare heroiciteit, eene grootsche en aangrijpende handeling. Heel de geschiedenis wordt eene machtige worsteling, waarin God Zijne souvereiniteit doorzet, als een bergstroom allen tegenstand verwinnen doet, en aan het einde bij alle schepsel tot gewillige of onwillige, maar in ieder geval tot onbewiste erkenning leidt. Uit God zijn alle dingen, en daarom keeren ze ook alle tot Hem weer. Hij is God en Hij blijft het, nu en eeuwiglijk, Jehovah, de Zijnde, die was en die is en die wezen zal.

Daarom gaat de Calvinist in alles tot God terug. Hij rust niet, voordat hij alles tot zijne laatste en diepste oorzaak, dat is, tot het souvereine welbehagen Gods teruggebracht 132 heeft. Hij blijft niet hangen in den schijn, maar dringt tot de wezenlijkheden door. Achter de phaenomena zoekt hij de noumena op, de dingen die niet gezien worden, uit welke de zienlijke dingen geworden zijn. Hij neemt zijn standpunt niet midden in de historie en blijft daar niet staan, maar klimt uit den tijd tot de eeuwigheid op. De historie is immers maar successieve ontvouwing van wat eeuwig present is voor God. De Calvinist kan voor zijn hart, voor zijn denken, voor zijn leven geen rust vinden in dit ondermaansche dat altijd, wordende, wisselend, voorbijgaande is. Van het heilsproces gaat hij, daarom terug tot het heilsbesluit, van de historie tot de idee. Hij vertoeft niet in het voorhof maar dringt tot 't binnenste heiligdom door. Uit het tijdelijk worden verheft hij zich tot het eeuwige en onveranderlijke zijn. Daar alleen vindt hij rust. Van daaruit beschouwt hij alle dingen. Hij beziet alles „sub specie aeternitatis." Indien nu religie naar de vroeger gewone definitie, is die „virtus, per quam homines Deo debitum cultum et reverentiam exhibent", en indien theologie is wat haar naam uitdrukt: kennisse Gods en van al het andere onder Hem gesubsumeerd — dan is bij het Calvinisme de religie het meest religieus en de theologie het meest theologisch. Dan zijn beide hier het zuiverst datgene, wat ze naar heur aard behooren te wezen en beantwoorden ze hier het volkomenst aan heur ideaal.

The root principle of this Calvinism is the confession of God's absolute sovereignty. Not one special attribute of God, for instance His love or justice, His holiness or equity, but God Himself as such 4 in the unity of all His attributes and the perfection of His entire Being is the point of departure for the thinking and acting of the Calvinist. From this root principle everything that is specifically Reformed may be derived and explained. It was this that led to the sharp distinction between what is God's and the creature's, to belief in the sole authority of the Holy Scriptures, in the all-sufficiency of Christ and His work, in the omnipotence, of the work of grace. Hence also the sharp distinction between the divine and human in the Person and the two natures of Christ, between the external and internal call, between the sign and the matter signified in the sacrament. From this source likewise sprang the doctrine of the absolute dependence of the creature, as it is expressed in the Calvinistie confessions in regard to providence, foreordination, election, the inability of man. By this principle also the Calvinist was led to the use of that thoroughgoing consistent theological method, which distinguishes him from Romanist and other Protestant theologians. Not only in the whole range of his theology, but also outside of this, in every sphere of life and science, his effort aims at the recognition and maintenance of God as God over against all creatures. In the work of creation and regeneration, in sin and grace, in Adam and Christ, in the Church and the sacraments, it is in each case God who reveals and upholds His sovereignty and leads it to triumph notwithstanding all disregard and resistance. There is something heroic and grand and imposing in this Calvinistie conception. Viewed in its light the whole course of history becomes a gigantio contest, in which God carries through His sovereignty, and makes it, like a mountain stream, overcome all resistance in the end, bringing the creature to a willing or unwilling, but in either case unqualified, recognition of His divine glory. From God all things are, and accordingly they all return to Him. He is God and remains God now and forever; Jehovah, the Being, the one that was and is and that is to come. For this reason the Calvinist in all things recurs upon God, and does not rest satisfied before he has traced back everything to the sovereign good-pleasure of God as its ultimate and deepest cause. He never loses himself in the appearance of things, but penetrates to their realities. Behind the phenomena he searches for the noumena, the things that are not seen, from which the things visible have been born. He does not take his stand in the midst of history, but out of time ascends into the heights of eternity. History is naught but the gradual unfolding of what to God is an eternal present. For his heart, his thinking, his life, the Calvinist cannot find rest in these terrestrial things, the sphere of what is becoming, changing, forever passing by. From the process of salvation he therefore recurs upon the decree of salvation, from 5 history to the idea. He does not remain in the outer court of the temple, but seeks to enter into the innermost sanctuary. He views everything sub specie aeternitatis. If religion be, according to the old definition, that “virtus per quam homines Deo debitum cultum et reverentiam exhibent," and if theology, as the word indicates, be a knowledge of God and of all other things as put in relation with and subordination to God, then surely with the Calvinist religion is most religious and theology most theological.

Maar dit Calvinistische beginsel is te universeel en daarom te rijk en te vruchtbaar, om alleen tot het scheppen van een eigen type op religieus en theologisch terrein zich te bepalen. Het werkt verder en produceert eene gansche wereld- en levensbeschouwing, eene, indien men wil, geheel eigenaardige philosophie. Ook het zedelijk 133 leven, door het Calvinisme gekweekt, vertoont een eigen physionomie. Allereerst is dit reeds hierbij opmerkelijk, dat dat zedelijk leven, tegen de verwachting en voorspelling van alle Pelagianen in, door het Calvinisme zeer krachtïg is bevorderd. De belijdenis van Gods souvereiniteit en van de volstrekte onafhankelijkheid van alle creatuur bleek in de historie niet schadelijk maar bevorderlijk aan het zedelijk leven te zijn. De moraliteit is er niet door verzwakt of gedood maar bevestigd en verlevendigd. Trouwens de praedestinatie sluit ook de praedestinatie der middelen in en de verkiezing is niet denkbaar zonder een doel, waartoe men verkoren is. Verkiezing involveert altijd eene bestemming, eene levenstaak, eene zedelijke roeping. Vandaar dat het zedelijk leven onder den invloed van het Calvinisme zich onderscheidde door activiteit en energie, door een rusteloos streven om alles te brengen onder de tucht der wet Gods en alles te doen beantwoorden aan de eere van Zijn naam. Het valt niet te ontkennen, dat de moraliteit hierdoor meermalen een karakter van legaliteit heeft aangenomen. Maar zoo heeft het Calvinisme toch een reeks van deugden gekweekt, die voor huisgezin, maatschappij en staat van de grootste waarde zijn. Huiselijke zin, matigheid, reinheid, netheid, orde, gehoorzaamheid, kuischheid, ernst, vlijt, spaarzaamheid, arbeidzaamheid enz. zijn deugden, die onder de Calvinistische belijders ten allen tijde hebben gebloeid. En omdat het Calvinisme gewoonlijk het meest ingang vond bij de geringere klassen, heeft het een nijveren en degelijken burgerstand gevormd, die overal en altijd de hechtste steun is van altaar en van kroon.

This Calvinistie principle, however, is too universal and accordingly too rich and fruitful to allow its influence to be confined to the production of a specific type in the sphere of religion and theology. It produces a specific view of the world and life as a whole; so to speak, a philosophy all its own. The moral life also that grows upon the soil of Calvinism bears a distinct physiognomy. In the first place, the fact is noteworthy that, contrary to the expectations and predictions of all Pelagians, Calvinism has always promoted a vigorous moral life. History has shown that the confession of God's sovereignty and of the absolute dependenee of the creature is not only not harmful, but greatly conducive to morality. The truth is that predestination includes also the predestination of means, and election always presupposes an end at which it aims. Election involves a destiny, a life-work, a moral calling. Hence moral life among Calvinists has always been marked by activity and energy, by a restless striving to bring everything under the discipline of the law of God, and by so doing to make it subservient to His glory. It cannot be denied that owing to this, morality has sometimes assumed a character of legalism, of a certain exaggerated earnestness and severity. But, even so, Calvinism has cultivated a number of virtues that have proved of the greatest value for the family, for society and the State. The love for home, temperance, cleanliness, neatness, order, obedience, chastity, earnestness, industry, economy, are virtues that at all times have flourished among Calvinistie Christians. And, since Calvinism has been accustomed to have its greatest influence with the people, it has formed these into a class of solid and industrious citizens, which has at all times and everywhere proved the main support of Church and State.

Daarmede staat weder in verband het politiek systeem en het politieke leven, dat het Calvinisme heeft voortgebracht 134 en ontwikkeld. Daar is ongetwijfeld in het Calvinisme een republikeinsche, een democratische trek. De Calvinist vreest God alleen, geen mensch. Gezag van het eene schepsel over het andere ontstaat alleen, doordat God het naar Zijn welbehagen verleent; alle macht is eene gave, niet oorspronkelijk maar opgelegd. Het gezag is niet inhaerent aan den persoon, maar alleen aan het ambt. Kuiperij, menschenvrees, schepselvergoding vinden in het Calvinisme geen plaats. Voor God zijn allen gelijk, koningen en onderdanen; ja het arme en verachte en onedele wordt door Hem tot het hoogste verkoren, opdat geen vleesch zou roemen voor Hem. Hem moet gehoorzaamd worden, eer en meer dan den menschen. Het Calvinisme heeft daardoor die burgerlijke en staatkundige vrijheden gekweekt, waarop Nederland, Engeland en Amerika in onderscheiding en tegenstelling van Spanje, Oostenrijk, Italie en zelfs het Luthersche Duitschland roem kunnen dragen. Scheiding van Kerk en Staat, vrijheid der religie, vrijheid der conscientie, vrijheid van gezin en maatschappij, het zijn vruchten, voortgekomen uit den Calvinistischen stam.

In close connection with this, Calvinism has developed its own political system and political life. Undeniably there is a republican and a democratic tendency in Calvinism. The Calvinist fears God alone and no man. Authority of one creature over another flows exclusively from the sovereign gift of God; no power is original with any man or inherent in the person himself; it inheres in the office alone. For intriguing, worship of the creature and fear of man, there is no place in Calvinism. Before God all are equal, 6 kings and subjects; nay, even the poor, the weak and despised things are chosen by Him for the highest ends, that no flesh should glory before Him. To Him obedience is due rather and more than to any man. Hence it is Calvinism that has fostered the civil and political liberty of which the Netherlands, England and America can boast, in distinction from Spain, Austria, Italy and even Lutheran Germany. Separation between Church and State, freedom of religion, liberty of conscience, freedom in the home and in social life, all these are fruits grown on the tree of Calvinism.

En zoo ligt er in 't beginsel van het Calvinisme zonder twijfel ook een eigen levenstype opgesloten voor wetenschap en kunst, al hebben vorige eeuwen dit niet of niet genoegzaam tot openbaring en ontwikkeling gebracht. De historie van het Calvinisme is te spoedig afgebroken. Het heeft den tijd en de gelegenheid niet gehad, om zich naar alle zijden te ontvouwen en de lijnen te trekken, die uit het beginsel logisch zijn af te leiden. Maar het heeft er toch het vermogen en de kracht toe. De Luthersche reformatie miste van den aanvang af deze breede universaliteit. Haar anthropologisch of soteriologisch beginsel 135 was te arm voor zoo rijke ontwikkeling en toepassing; zij bleef daardoor tot het religieuse en theologische terrein beperkt. In het Calvinisme ligt echter een wereldomvattend streven; het is katholiek in den schoonsten zin van het woord. De Calvinist weet wat hij wil; gedragen door zijn beginsel, stuurt hij rustig, vastberaden, onverzettelijk aan op het doel, dat God zelf met alle schepselen beoogt, de verheerlijking van Zijn Naam.

In the same manner the principles of Calvinism bear in themselves the germ of a specifie type in science and art, though it must be admitted that this germ has not as yet been fully developed. The history of Calvinism has been too abruptly terminated. It has not as yet found the time and the opportunity to unfold itself in every direction and to draw the lines that logically follow from its principles. Still the potentialities for development are there, whereas the Lutheran Reformation lacked this broad universality from the beginning. The anthropological or soteriological principle of the latter was too narrow for so rich a development and application, in consequence of which it was confined to the religious and theological sphere. Calvinism, on the other hand, has a world-encompassing tendency, being catholic in the best sense of the word. The Calvinist is fully conscious. of this far-reaching tendency, and, borne on by this principle, he aims with calm and unswerving determination at the end, which God Himself pursues in every creature, the glorification of His name.

II. Dit Calvinisme vond ingang in Nederland en heeft het Nederlandsche volk gevormd en beheerscht als geen ander volk ter wereld. Vóór de Hervorming, in de tweede helft der veertiende eeuw, was hier reeds eene godsdienstige herleving, die den bekenden Gerardus Magnus (Geert Groote gest. 1384) tot vader en leidsman had. Deze herleving droog echter niet alleen een beslist Roomsch karakter, maar liep in de vijftiende eeuw ook grootendeels te niet. Met een volgend geslacht nam het zedenbederf wederom op ontzettende wijze toe. De kloosters waren bij den aanvang der zestiende eeuw kweekplaatsen der ongerechtigheid. De klachten over de zedeloosheid, losbandigheid, onkunde, heerschzucht en afpersing der geestelijkheid waren hier te lande even veelvuldig en ernstig, als in andere landen. Alleen bleef er hier en daar nog iets goeds van de herleving over. Er waren onder de geestelijken gunstige uitzonderingen op den algemeenen regel. In de kloosters woonden er velen, die naar iets beters uitzagen. Het Humanisme onder Gansfort en Agricola stond hier niet gelijk elders, b.v. in Italie, vijandig tegenover religie en Christendom. Er was bij velen een honger en dorst naar 136 hervorming gewekt. Indien ergens, dan kon het Protestantisme hier voorbereid heeten.

II. This Calvinism found entrance into the Netherlands and has shaped the Dutch people as it has no other people on earth. Before the Reformation, in the latter half of the fourteenth eentury, there was already a religious revival here under the leadership of the well-known Gerardus Magnus (Geert Groote, † 1384). This revival, however, besides being of a positively Roman character, for the greater part died out in the fifteenth eentury. Among the next generation the corruption of morals reached an appalling depth. At the beginning of the sixteenth century especially the monasteries were breeding places of iniquity. Complaints of the immorality, the licentiousness, the ignorance, the despotism and extortion of the clergy were as numerous and as serious here as in other countries. Only here and there something good survived the reaction. Among the clergy there were a few favorable exceptions to the general rule of badness. Humanism, represented by Gansfort and Agricola, did not assume a hostile attitude towards the Reformation as it did in Italy and elsewhere. In many a hungering and thirsting after 7 Reformation had been awakened. If anywhere then here it could be said that the soil had been prepared for Protestantism.

De Hervorming zelve verliep hier in drie onderscheidene perioden. De eerste periode is in den tegenwoordigen tijd door de geschiedvorschers die der Sacramentisten of Evangelischen genoemd en loopt van 1518 tot 1531. Reeds in de eerste maanden van het jaar 1518 werd Luther hier bekend; zijne 95 stellingen werden allerwege gelezen; zijne heldhaftige daad werd met geestdrift begroet. Zijne bewonderaars en aanhangers namen met den dag toe. Heel natuurlijk werden dezen Lutheranen genoemd, ofschoon ze volstrekt niet luthersch waren in den lateren specitieken zin van het woord, maar in het avondmaal veeleer tot het gevoelen van Zwingli overhelden, die in zijne opvatting juist zeer sterk door een brief van den Haagschen rechtsgeleerde Cornelius Honius bevestigd was en hierdoor tot zijne exegese van „est pro significat" kwam. Deze periode der Hervorming in ons vaderland kenmerkte zich door innige godsdienstigheid, heiligen ijver, vurigen moed en vooral ook door volstrekte afwezigheid van elk politiek element. Naar het getuigenis van Erasmus in 1525, ging een zeer groot gedeelte des volks met deze nieuwe beweging mede. Maar weldra spanden Kerk en Staat samen, om de ketterij te bezweren. Plakkaten werden uitgevaardigd, brandstapels werden opgerichti De evangelische predikers vluchtten en verlieten het land. De burgers werden overgelaten aan eigen lot; ze worden van leiding verstoken, ze slonken in aantal, ze bekoelden in geestdrift.

The Reformation itself passed through three periods. The first is at present designated by historians that of the Sacramentists or Evangelicals and extends from 1518 to 1531. As early as the first months of the year 1518 the fame of Luther spread to this country; his ninety-five theses were read everywhere; the report of his heroic deeds was received with enthusiasm. The number of his admirers and supporters increased daily. Naturally these were called Lutherans, though, of course, they were not at all Lutherans in the later and specific sense of the term, and inclined rather to Zwingli in their views on the Supper. In fact Zwingli himself had strongly confirmed in his views by a letter from Cornelius Honius, a jurist at The Hague, and led by him to his exposition of “est pro significat." This period of the Dutch Reformation is characterized by deep religiousness, sacred zeal, fiery courage, and particularly by the entire absence of the political element. According to the testimony of Erasmus, in 1525, a large part of the population joined this movement. Soon, however, Church and State conspired to suppress the heresy. Edicts were issued and people burned at the stake. The evangelical preachers having fled and left the country, their followers were left to their fate, and deprived of leaders they decreased in number and their enthusiasm cooled down.

Maar daar komt eene andere hervormingsgezinde partij op het tooneel. De Anabaptisten treden op en openen de tweede periode, die ten jare 1531 begint en tegen het 137 jaar 1560 ongeveer, ten einde loopt. Waarschijnlijk begon hun invloed reeds in 1525, in 't hevigst der vervolging. Maar als eene eigene, onderscheidene partij wordt zeeerst sedert het jaar 1530 bekend, als Jan Trypmaker uit Embden, waar hij Melchior Hofmann had ontmoet, naar Amsterdam terugkeert. De Anabaptisten vonden hier ruimen ingang. Zij wekten vertrouwen door hun geloofsmoed. Zij ontvluchtten het gevaar niet, maar trotseerden het. Zij waren mannen uit het volk, eenvoudig en zonder praal. Zij gaven leiding en bestiering, en spraken den vreesachtigen weer geloof en moed in. Hun leer, vooral over de sacramenten, vond sympathie en instemming. De overspannen toestand, waarin de vervolging velen had gebracht, kwam aan het dweepend Anabaptisme ten goede. Geen wonder dat de vroegere Evangelischen in grooten getale, zelfs in den regel tot het Anabaptisme overgingen. De oorspronkelijke Hervorming verdween meer en meer. Maar ook tegen hen begon de vervolging op verschrikkelijke wijze te woeden. Ze werden verstrooid, veijaagd, gedood, en bovendien nog door onderlinge verschillen verdeeld en verstrooid. Toen heeft Menno Simons de weerlooze Doopsgezinden rondom zich vergaderd, hun fanatisme beteugeld en in stilheid hun sterkte doen zoeken.

At this juncture, however, another party appears on the scene to take up the cause of Reformation. The Anabaptists open the second period covering the years from 1531 to 1560. Probably their influence had already begun in 1525, when the persecution was most fierce, but not until 1530 did they begin to be known as a separate, distinct party. In the year last-mentioned Jan Trijpman returned to Amsterdam from Embden, where he had met Melchior Hofmann. The Anabaptists soon gathered a large following. Their heroic faith compelled admiration; they did not flee from danger, but braved it. They were men from the people, simple and unostentatious. They supplied the guidance and direction that were wanting, and infused faith and new courage into those that had become fearful. Their doctrines, especially in regard to the sacraments, met with sympathy and assent. The overstrained feelings, to which many had been wrought up by the persecution, could not but favor the fanatical elements of the Anabaptistie movement. It was but natural that the former Evangelicals in great numbers, nay, even as a rule, joined the Anabaptists. The original reformation thus gradually disappeared. But against the Anabaptists, also, persecution began to rage. They were scattered, expelled, put to death, 8 and moreover divided and consumed by internal dissensions. It was Menno Simons who at this stage gathered the defenseless Anabaptists round himself, bridled their fanaticism and made them seek their strength in quietness.

Wanneer er toen niet eene andere reformatorische beweging in ons vaderland ware opgekomen, zou de hervorming van ons volk waarschijnlijk in haar geboorte gestikt en allengs uitgeroeid zijn. Maar langzamerhand kreeg het Calvinisme hier ingang. Het vond zijn weg deels door de Zuidelijke Nederlanden heen, deels word het hier gebracht door de talrijke vluchtelingen, die in Londen, Oostfriesland, Kleefsland en de Paltz eene veilige schuilplaats voor de vervolging hadden gezocht. En dit Calvinisme schonk de 138 kracht, om niet alleen der vervolging weerstand te bieden, maar ook de Hervorming voor deze landen te bevestigen en te bewaren. Het was vooral in tweeërlei opzicht van de beide voorafgaande reformaties onderscheiden. Ten eerste bevat ze eene machtige, organiseerende kracht. De Evangelischen en de Anabaptisten raakten verstrooid en verdeeld, ze waren van goede en vaste leiding verstoken, ze vormden geen eendracht en daarom geen macht; maar de Gereformeerden werden aanstonds georganiseerd, reeds in 1561 ontvingen ze van Guido de Brès eene confessie, en zeker sedert 1563 werden er al in de Zuidelijke Nederlanden kerkelijke vergaderingen, Synoden, gehouden. En ten tweede sloot het in zich eene politieke actie. De Evangelischen en Anabaptisten onthielden zich van elke handeling op staatkundig terrein, zij lieten zich als weerlooze schapen slachten; maar de Gereformeerden hadden ook eene politieke overtuiging, ze zochten betrekking met de edelen en met de kooplieden, ze besloten reeds in 1566 tot gewapend verzet. Prins Willem van Oranje komt aan 't hoofd te staan en opent in 1568 den krijg, die eerst na 80 jaren met den Munsterschen vrede eindigen zou.

If it had not been for another movement, which at that time spread to our country, the Reformation among us would probably have perished at its birth and gradually dwindled away. Slowly, however, Calvinism was making its way into the Netherlands. It entered partly from the southern provinces, partly it was introduced by those numerous fugitives who had sought a refuge in London, Oost-Friesland, Kleefsland and the Palatinate. This Calvinism imparted to our people the power not only to endure persecution, but also to save and confirm the Reformation for this country. It was distinguished from both the preceding movements in two respects. First, it exhibited a strong organizing power. The Evangelicals and Anabaptists had become scattered and divided, being destitute of good and firm leadership; owing to their lack of unity they suffered from a lack of power; the Reformed on the other hand were organized immediately. As early as 1561 they received a confession from Guido de Brès, and from the year 1563 onward, assemblies of the Churches or Synods were held in the southern part of the Netherlands. In the second place, Calvinism gave rise to a political movement. The Evangelicals and Anabaptists had refrained from every movement in the sphere of politics, allowing themselves to be slaughtered as defenseless sheep; the Reformed were possessed of a political as well as a religious conviction; they sought to attach to their cause the nobles and merchants, and already in 1566 resolved upon armed resistance. Prince William of Orange was placed in command, and in 1568 opened the war, which after eighty years was to end with the peace of Westphalia.

Zoo waren van nu voortaan religieuse en politieke belangen ten nauwste met elkander verbonden. Zich te verklaren vóór de Geref. religie en vóór den Prins was een en hetzelfde. Vandaar dat niet bij de eerste periode en evenmin bij de tweede, maar wel bij deze derde Gereformeerde periode de vraag is opgeworpen, wat het motief was van den strijd, religie of politiek, geloof of schending der privilegiën. Toch al blijft er ruimte voor deze vraag, haar antwoord is niet twijfelachtig. De tachtigjarige oorlog was een religiekrijg, een strijd voor de vrijheid des gewetens. 139 De duizenden, die ter wille van het geloof aangeklaagd, veroordeeld en ter dood gebracht zijn, leveren daarvoor alleen reeds een afdoend bewijs. Niemand minder dan Alva zelf schreef in een brief van 2 Juli 1572 aan den Koning: „Al de ontevredenen in Holland vragen gewetensvrijheid en zeggen, dat indien men deze toestaat, zij niet slechts den tienden, maar den vijfden penning willen betalen."

Toch was de partij der Gereformeerden, die den strijd tegen het machtige Spanje aanbinden dorst, klein, zeer klein in getal. In 1587 was naar waarschijnlijke berekening nog maar een tiende deel der bevolking Gereformeerd, en dat tiende deel behoorde nog grootendeels tot de geringe standen der maatschappij. Ja, vier en een halfjaar lang, van April 1572 tot November 1576, werd de strijd tegen Spanje gevoerd door het tiende deel van Holland en Zeeland alleen. Maar die kleine Calvinistische groep was sterk door haar geloof, machtig door haar beginsel; ze wist wat ze wilde, stond onwrikbaar pal en was onoverwinnelijk; ze groeide onder het lijden en nam onder de vervolging toe in aanzien en macht, godsdienstig en staatkundig.

Henceforward religious and political interests were inseparably united. To declare one's self in favor of the Reformed religion and of the Prinee of Orange amounted to the same thing. This will explain why, not in reference to the first and second periods, but only in referenee to the third, the question has been raised, wherein lay the chief motive for the conflict, in religion or in polities, in the attack on faith or in violation of the charters. Though there be room for this question, yet the answer need not be doubtful. The eighty years' war was a war of religion, a war for liberty of conscience. The thousands that were tried, convicted, and put to death on account of their faith are sufficient proof of this. No less competent a witness than Alva wrote in a letter of July 2, 1572, to the king of Spain, “All the malcontents in Holland demand liberty of conscience, and declare, that after having been granted this, they will 9 be found willing to pay not only the tenth,^** but even the fifth penny." Nevertheless the party of the Reformed, which had thus boldly taken up the contest with Spain, was small in number. According to a rough estimate no more than one-tenth of the population were Reformed in 1587, and even this tenth part belonged chiefly to the lower classes. Nay, for four years, from April, 1572, till November, 1576, the contest with Spain was carried on by the tenth part of the population of Holland and Zeeland alone. But this small Calvinistic group was strong through its faith, powerful through its principles; it knew what it wanted, and was unfaltering and unconquerable in its efforts to obtain it. It increased under the persecution in political as well as in religious influence and power.

Door de logika der gebeurtenissen werd de Geref. religie hier vanzelf de heerschende godsdienst, de godsdienst van staat. Feitelijk was dit reeds in 1583 het geval, maar formeel en wettelijk werd het eerst geregeld in de groote vergadering van 1651. Dit is dan ook het wondere en gansch eigenaardige van Neerlands historie: Kerk en Staat zijn hier tegelijk op éénen dag geboren, zij waren van huis uit één. De Geref. Kerk was het middelpunt, de kern van het gemeenebest. Kerk en republiek bestonden hier niet eerst afzonderlijk, om later met elkander vereenigd 140 te worden. Neen, de republiek is geboren uit de belijdenis der kerk. Wat Nederland als natie, als volk is geworden, heeft het te danken aan de Hervorming, bepaaldelijk aan het Calvinisme. Hier, op deze erve, heeft het Calvinisme een volk geschapen, een nationaliteit gevormd, een republiek gesticht. Holland is als volk een kind, een zoon, een voedsterling der reformatie. En daarom is het Calvinisme hier meer dan ergens elders ingegaan, in de diepste vezelen van ons volksbestaan; het is het beginsel van zijn leven, de zenuw van zijn kracht, de grondslag van zijn bloei.

By the logic of events, the Reformed religion naturally became the supreme religion, the religion of the State. De facto it was this already in 1583, but formally and legally it became so at the Great Assembly of 1651. This indeed is the unique and truly remarkable feature of Dutch history, that Church and State were born simultaneously here, on one and the same day, having been united from the outset. The Reformed Church was the centre of the commonwealth; the Church and the Republic did not at first exist separately, to be united afterwards; the Republic rather was born from the confession of the Church. What Holland has become as a nation, it owes to the Reformation, and more particularly to Calvinism. Here Calvinism has shaped a people, formed a nationality, founded a republic. As a nation Holland is a son, a foster-child of the Reformation. And for this reason Calvinism, more than anywhere else, has entered into the innermost fibres of the stem of our nationality; it has been the principle of our life, the nerve of our strength, the foundation of our prosperity.

De bloeitijd der kerk was om deze innige verwantschap ook de bloeitijd der republiek, en het verval des geloofs sleepte den achteruitgang van den Staat na zich. Ongeveer het midden der 17e eeuw staan kerk en republiek op het hoogtepunt harer macht. Er was meer verkregen, dan het stoutste geloof had durven verwachten. De worsteling der Gereformeerden had de reformatie voor Nederland, ja in zekeren zin voor Europa gered. Prins Willem schreef reeds in 1574: raakt dit land weder onder de tirannie der Spanjaarden, zoo zal in elk ander land de religie uitgebluscht worden. De religiekrijg hier te lande had voor gansch Europa beteekenis. Hier werd, ten bate van heel de Protestantsche Christenheid, de vrijheid van geweten en religie bevochten op Spaansche dwingelandij en Roomsche inquisitie. De Munstersche vrede was de erkenning van het onbetwistbaar recht en het onmiskenbaar bestaan der reformatie.

The period during which the Church was at its prime was, owing to this close alliance, likewise the time of greatest prosperity for the republic, and the decline of faith involved the downfall of the State. At about the middle of the seventeenth century the Church and the commonwealth had reached the height of their power. More had been obtained than the boldest faith dared expect at the beginning of the conflict. The struggle of the Reformed had saved the Reformation for Holland; nay, in a certain sense, for Europe. In 1574, Prince William had already written: “If this country is brought back under the tyranny of the Spaniards, the true religion will be extinguished everywhere." The religious war in our country had significance for the whole of Europe. In behalf of all Protestant Christendom the contest was waged here in defense 10 of liberty of conscience and religion against Spanish tyranny and Romish inquisition. The peace of Westphalia involved the recognition of the Reformation and its indisputable right of existence.

Nederland nam een plaats der eere in onder de volken van Europa. De kerk beleefde haar schoonste dagen. De 141 Theologie werd door uitnemende mannen beoefend. De Universiteiten, die de degelijkste krachten, ook van elders, aan zich wisten te verbinden, waren beroemd en gezocht. Kunsten en wetenschappen bloeiden. Het was het gulden tijdperk der letteren. Handel en nijverheid breidden zich uit. Rijkdom en weelde namen toe. Het land der vrijheid bood eene schuilplaats aan alle benauwden van ziel, aan de vervolgde Joden, aan Engelsche dissenters, aan Fransche réfugiés. En al die voorspoed en zegen was rechtstreeks of zijdelings te danken aan die worsteling, welke het Calvinisme met den moed en de volharding des geloofs had gestreden, 80 jaren lang. Nederland had eerst het Koninkrijk Gods en zijne gerechtigheid gezocht; en alle andere dingen waren het toegeworpen.

Holland had won for itself a place of honor among the nations of Europe. The Church passed through its most beautiful days. Theology was cultivated by the foremost scholars. The universities, which drew to themselves the most eminent talents from at home and abroad, became famous and great centres of attraction. Arts and sciences flourished. It was the golden age of literature. Trade and industry developed, and in consequence wealth and luxury increased. The land of liberty offered a refuge to all that were in distress of spirit, to the persecuted Jews, to the English dissenters and the French refugees. All this prosperity was due either directly or indirectly to the contest which Calvinism had so valiantly and perseveringly kept up for eighty years. Holland had first sought the kingdom of God and His righteousness, and all other things had been added unto it.

Maar evenals kerk en republiek hier samen opkwamen en bloeiden, zoo geraakten ze ook met elkander in verval. Sporen daarvan zijn reeds waar te nemen sedert het midden der 17e eeuw. Het Cartesianisme en Coceejanisme bereidden het rationalisme der volgende eeuw voor. Gemakzucht en weelde ondermijnden de oud-hollandsche fierheid. En daarbij kwamen in de 18e eeuw de verkeerde invloeden van het buitenland, inzonderheid van het Engelsche deisme en van de Fransche neologie. Onder de werking van al deze machten ging de Oranjeliefde kwijnen, werd het nationaal karakter vervalscht, en trok het Calvinisme al meer in de stille kringen des volks zich terug.

Maar daar bleef dit Calvinisme, ten nauwste verbonden met vurige Oranjegezindheid en echte nationaliteit, dan toch nog het langst en het trouwste bewaard. De lagere standen des volks behielden hunne oorspronkelijkheid, vreemde zeden drongen tot hen niet door, de Fransche denkbeelden vonden bij hen geen ingang. Dit volk bleef 142 wat het was, gehecht aan zijn geloof, trouw aan zijne traditiën, verkleefd aan zijne historie. Maar natuurlijk kon het Calvinisme hier niet voor alle eenzijdigheid en ontaarding bewaard blijven. Het werd meer en meer aan zijn lot overgelaten en van alle gezonde en vaste leiding beroofd. De afstand tusschen gemeente en school, kerk en theologie werd steeds, grooter. Het volk, dat aan het geloof der vaderen gehecht bleef, kon allengs in de prediking geen behagen meer vinden; het trok zich in de woningen der vromen terug, vergaderde in conventikels, zocht stichting op de gezelschappen. Het voelde zich hoe langer hoe minder thuis in zijn eigen tijd, en begon te leven in het verleden, bij de oude schrijvers en bij hen, die de taal van het verledene spraken. De Gereformeerden, die eens aan de spits der beweging hadden gestaan en de liberalen en radicalen van hun tijd waren geweest, werden nu conservatief, reactionair, lofredenaars van den ouden en tegenstanders van den nieuwen tijd. Ze kregen den naam van dompers en dweepers, van duisterlingen en lichtschuwen, alleen met het gevolg, dat ze al meer in onverzettelijkheid toenamen en in nog enger kringzich opsloten en afzonderden. Geen wonder, dat ze, alzoo van alle leiding verstoken en afgesloten van alle beweging, allerlei vreemde en verkeerde, doopersche en antinomiaansche, labadistische en piëtistische elementen overnamen. Het was het oude, fiere, radicale Calvinisme niet meer. Het werd ruw, hard, onbeschaafd, zonder glans en zonder gloed, koud en dor en doodsch. Maar in welk een onedelen vorm en onbekoorlijke gestalte dan ook, het volk heeft de eere, dezen schat van het Calvinisme in den akker te hebben bewaard, ook nog voor deze eeuw en voor de kinderen van ons geslacht. Het Calvinisme, dat gedurende 143 een periode van lijden en strijden in de ziel van ons volk was ingegaan en als met zijn bloed zich vermengd had, is door alle vreemde macht en invloed daar niet kunnen uitgeroeid worden. God heeft het zelf bewaard, en bewees daarin dat Hij het nog voor eene roeping in de toekomst bestemd had.

In the same manner the Church and the Commonwealth went down together. The first symptoms of decay appear towards the end of the seventeenth century. Cartesianism and Coccejanism prepared the way for the subsequent Rationalism. Indolence and luxury began to undermine the old Dutch self-respect and energy. In the eighteenth century foreign influences likewise made themselves felt, in particular English Deism and the French neology. In consequence of all this the love for the house of Orange began to wane, the national character degenerated, and Calvinism withdrew into the more quiet circles of the common people. Among them, to be sure, it remained alive, and was preserved in its original purity, in close alliance with the attachment to the Princes of Orange and with a deep national sentiment. The lower classes of the people retained their originality; foreign customs did not with them replace the old national habits; the French ideas found no acceptance. This part of the people remained, what it had always been, attached to its faith, faithful to its traditions, fond of its history. It was, however, unavoidable that under these circumstances Calvinism should suffer from onesidedness and degeneration, being almost entirely deprived of firm direction and guidance. The Church and the schools, the pious people and theology became more and more alienated from each other. Those who loved the faith of the fathers could no longer find satisfaction in the preaching that now prevailed, and gathered in conventicles to seek edification for themselves. In the same proportion that they felt less at home in their own time, they lived back into the past, in the world of the old religious literature, in the speech and ideas of the fathers. 11 The Reformed, who had once stood at the head of every movement and been the liberals and radicals of their time, now became conservative, reactionary, panegyrists of the old, and despisers of the new times. They had the reputation of bigots, fanatics, who sought the darkness and eschewed the light. This had the effect of making them still more obstinate and inflexible, and of rendering their isolation almost complete. Being thus shut off from all healthy activity and movement, they did not escape the danger of adopting various foreign and erroneous ideas of Antinomian, Labadistic and Pietistic origin. It was no longer the old, high-minded, radical Calvinism, but a Calvinism that had become rough, harsh, unpolished, without splendor and fire, cold and dry and dead. Yet, notwithstanding all this, to the people the honor is due of having safely preserved the treasure of Calvinism, even in this less noble form, and of having transmitted it to our age and to the children of our generation. Having once, through a period of martyrdom and war, been identified with the very soul of our people, and as it were entered into their blood, Calvinism could no longer be eradicated by any foreign influence or power. God Himself has protected it, and, by so doing, indicated that it still has a task to perform in the future.

Uit dien schuilhoek kwam nu het Calvinisme in het begin dezer eeuw weer te voorschijn. Het herstel van Neerlands onafhankelijkheid, de verheffing van den Prins van Oranje tot souverein vorst, en de herleving van het Calvinisme vallen wederom tijdelijk samen. Maar de restauratie bleek geen innerlijke reformatie te zijn en was daarom met vijandschap jegens het Calvinistische volk bezield. Eerst haalde men er medelijdend en verachtelijk de schouders over op. Men achtte het de moeite der bespreking, zelfs der bestrijding niet waard; men achtte het volkomen overwonnen en voor uitsterven bestemd. Toen het echter langzamerhand en schroomvallig te voorschijn trad, werd het met spot overladen. En toen het desniettegenstaande toenam in aantal en macht, greep men zelfs de wapenen van boete en gevangenis en vervolging aan, om het gehate Calvinisme te onderdrukken en uit te roeien. De Overheid zocht door de neutrale kerk en de neutrale school en de neutrale Universiteit het volk te liberaliseeren en te moderniseeren. De pers zweeg de Calvinistische partij dood of had voor haar slechts spot en lastering over. Bilderdijk, da Costa, Groen van Prinsterer werden op de laagste wijze uitgescholden. De Gereformeerden waren pariah's in hun eigen land en in hun eigen kerk en onder hun eigen volk. Ambten en posten waren voor hen ontoegankelijk. De verschillende theologische richtingen, die achtereenvolgens opkwamen, leefden van het buitenland, 144 importeerden en interpreteerden de Fransche en Duitsche denkbeelden, maar bekommerden zich niet om het volk en zijn Gereformeerde religie; zij verstonden het niet en trachtten het ook niet te verstaan. De eerste die met ernst de nationale, gereformeerde theologie bestudeerde en ze in hare beginselen zocht te kennen, was de moderne Hoogleeraar Scholten. De kloof tusschen kerk en school, religie en theologie, eigen nationaliteit en vreemde invloeden bleef bestaan.

At the beginning of the present century Calvinism left its hiding place. Again the restoration of the country's independence, the elevation of the Prince of Orange to the rank of sovereign ruler, and the revival of Calvinism were simultaneous. The restoration, however, soon proved not to have been of the nature of an inward reformation, and consequently took up an attitude of hostility towards the Calvinistic people. At first, in a contemptuous and pitying manner, Calvinism was met with a shrug of the shoulders. It was no longer deemed worthy of serious discussion, or even of opposition, being considered a standpoint that had been thoroughly conquered, something destined for utter extinction. When gradually, with the greatest timidity, it ventured forward, these despisers covered it with derision. And when, notwithstanding all this, it grew in numbers and influence, imprisonment and the imposition of fines were resorted to in order to suppress and eradicate so hated a form of faith. The State strove to liberalize the nation by means of a neutral Church, neutral schools and neutral universities. The press tried to kill the Calvinistic party by systematically ignoring it and burying it in oblivion. In the basest manner, Bilderdijk, Da Costa and Groen van Prinsterer were abused, and the Reformed in general were treated as pariahs in their own country, in their own Church, and among their own people. They had no access to office or position. The various theological tendencies, that arose 12 in succession, subsisted on foreign ideas, imported from France and Germany, and did not betray the least interest in the common people and its religion; they did not understand the latter, nor did they endeavor to understand them. The first who earnestly sought to study the national Reformed theology and to trace its principles was the “modern" Prof. Scholten. The gulf between Church and school, religion and theology, between the national spirit and foreign influences, continued to exist as deep as ever.

Maar God verwekte in deze eeuw mannen, die aan het Calvinisme des volks zich aansloten en het wederom terugbrachten in het heldere licht van den dag. De reveil, die van uit Zwitserland hier overkwam, bleef tot de hoogere kringen beperkt, drong tot de lagere standen niet door en was ook niet Calvinistisch. Maar van uit het volk kwam er zelf eene herleving. Enkele predikanten waren er nog altijd, die de Geref. waarheid van den kansel verkondigden. De scheiding van 1834 deed het kerkelijk en confessioneel bewustzijn ontwaken uit zijne sluimering, en organiseerde een deel van het Geref. volk op een eigen, vrij terrein naast en buiten het Ned. Herv. kerkgenootschap. In deze kerk zelve kwam eene Calvinistische beweging op, aan welke Groen van Prinsterer leiding wist te geven. Hij vooral, edel van rang en van hart, verstond dat volk, hij schaamde zich niet er zich bij aan te sluiten en het te verdedigen, hij wist het uit zijne afzondering weer tot actie te brengen op politiek terrein en ten strijde te voeren tegen de neutrale Staatsschool. Straks werd door anderen die leiding overgenomen; de actie, die er van het Calvinistisch volk uitging, breidde zich uit op kerkelijk en theologisch gebied. De scheiding van 1886 bracht andermaal eene aanzienlijke groep van Geref. belijders 145 buiten de grenzon van het Ned. Herv. Genootschap. En de vereeniging, die in 1892 getroffen wierd, de zege na een langen strijd, de kroon op een moeilijken arbeid, de profetie ook misschien van eene schoonere toekomst.

But God raised up men who allied themselves to the Calvinism of the common people and brought it out of its darkness into the clear light of day. The réveil, communicated to our country from Switzerland, was confined to the higher classes, and did not reach the common people; nor was it Calvinistic. From the people itself a revival was born. There had always continued to be some ministers who proclaimed the Reformed doctrine. The secession of 1834 roused the confessional consciousness from its slumbers, and led part of the Reformed people to form a separate, free organization outside of the Established Church. Within the Established Church itself a Calvinistic movement arose under the leadership of Groen van Prinsterer. Though of noble rank, he, with his noble heart, understood the people, and was not ashamed to enter into close contact with them or to defend them. He succeeded in drawing them from their isolation, and in rousing them to activity in the field of politics, to wage war against the neutral State schools. Soon others stood ready to take his place as leaders in a movement which grew and is growing still to an ever-increasing importance in the sphere of the Church and of theology. By the secession of 1886 once more a large group of believers withdrew from the organization of the Established Church. The union concluded in 1892 was the victory after a long battle, the crown received after a period of painful toil, a prophecy perhaps also of a better and more beautiful future.

De herleving van het Calvinisme, die aanvankelijk zoo verrassend wierd gezegend, is voor Nederland van zeer groote beteekenis. Alle overdrijving schaadt. De Roomsche Kerk omvat nog bijna een ²/₅ deel van de bevolking. Het Ned. Herv. Kerkgenootschap telt meer dan twee millioen zielen. Andere kerken en secten hebben samen nog ruim een half millioen leden. De Geref. Kerken zijn, indien ze ook plaatselijk tot ineensmelting gekomen zijn, niet meer dan 600 in getal, met saam ongeveer 400,000 leden. Dat is een klein getal, slechts een elfde deel van de bevolking van Nederland, die naar de jongste volkstelling vier en een half millioen zielen bedraagt. Nu zijn er in het Ned. Herv. Kerkgenootschap zeker nog duizenden, die van harte de Geref. belijdenis liefhebben en van de kansels door eene Geref. prediking worden gevoed. Wenschelijk ware het, dat ook zij met hunne broeders op het terrein der vrije en zuivere kerk zich vereenigen konden. En onmogelijk is het niet, dat zij, naarmate ze beslister optreden, des te minder vrede zullen hebben met hun toestand en de scheiding van het neutrale Ned. Herv. Kerkgenootschap, die ze nu nog eene zonde achten, noodzakelijk en plichtmatig zullen rekenen. In elk geval mag de actie, die er van de Gereformeerde Kerken uitgaat, nimmer rusten, voordat alle zonen van hetzelfde huis ook weer in liefde en vrede samen wonen onder één dak. Maar ook, indien 146 God deze genade aan zijne Kerk in Nederland gave, zou het getal leden der vrije Gereformeerde Kerken waarschijnlijk niet meer dan 600,000 leden, dat is bijna een achtste deel van de bevolking bedragen.

This revival of Calvinism, so surprisingly blessed in its beginnings, is of great importance for the Netherlands. Exaggeration can only harm. The Roman Church embraces still two-fifths of our population. The Established Church counts more than two millions of souls. Other Churches and sects together number half a million of members. After the Reformed churches shall have attained to local union their numbers will not exceed six hundred with a membership of about four hundred thousand. This is comparatively small, as it comprises but one-eleventh part of the population. To be sure there are still thousands in the Established Church that love the Reformed confession and hear the doctrines of this confession preached from their pulpits. It would be a great 13 cause for rejoicing if they also could unite with their brethren on the basis of a free and purified Church. It is to be expected that in the same proportion as they take a more decisive stand, tbey will feel less satisfied with the situation, and will be led to consider the breach with the Establishment, which for the present they deem sinful, a matter of necessity and duty. At any rate, the Reformed Churches should never rest until the brethren belonging to the same house are all reunited in love and peace under one roof. But, even if God should be pleased to grant this grace to His Church in Holland, even then the free Reformed Churches would probably count no more than six hundred thousand members, which is about one eighth part of our whole population.

Reeds deze kleinheid van getal en geringheid van kracht waarschuwt tegen elke overspannen verwachting. De vreeze, door velen voor de toenemende macht van het Calvinisme gekoesterd, wordt door cijfers allerminst gerechtvaardigd. Aan een Calvinistischen Staat, aan eene bevoorrechte Kerk, aan eene uitbreiding der Geref. religie over heel het volk valt niet meer te denken. De verhoudingen zijn gansch anders geworden. Kerk en Staat, religie en burgerschap vallen voor goed uit elkaar; ze zijn niet meer een en kunnen niet weer vereenigd worden als in vroegere dagen. Het ongeloof is alle standen binnengedrongen, en heeft een groot deel des volks ten eenen male van het Christelijk geloof vervreemd. En dat ongeloof gaat voort en neemt hand over hand toe; voor dit ontzettend feit sluiten de Gereformeerden de oogen niet. Zij willen niet repristineeren. Zij verlangen de vorige toestanden niet terug. Zij aanvaarden ten volle de vrijheid van godsdienst en geweten, de gelijkheid van allen voor de wet; zij zijn kinderen van hun tijd; ze verwerpen het goede niet dat God ook in deze eeuw hun schenkt; nalatende hetgeen achter is, strekken zij zich uit naar hetgeen voor is. Zij zoeken vooruit te komen, rukken uit de omarming van het doodelijke conservatisme zich los, en trachten mee, als eertijds, aan de spits der beweging te staan. Nu reeds worden ze door velen in Nederland te radikaal geacht en van een heulen met het socialisme verdacht.

This smallness in point of numbers, with its consequent deficiency of power, should protect us from overstrained expectations. The dread in which many profess to stand from the growing influenee of Calvinism is not at all justified by these numbers. A Calvinistie State, a favored Church, an extension of the Reformed religion to the whole nation, are out of the question. The situation has totally changed sinee the time when these things were possible. Church and State, religion and citizenship, have been separated forever. Unbelief has permeated all classes and alienated a great part of the people from Christianity. To the alarming fact that unbelief is increasing on all hands, the Reformed do not close their eyes. They do not wish to repristinate, and have no desire for the old conditions to return. They heartily accept the freedom of religion and conscienoe, the equality of all before the law. As children of their time they do not scorn the good things which God in this age also has given them; forgetting the things that are behind, they stretch forward to the things that are before. They strive to make progress, to escape from the deadly embrace of dead conservatism, and to take their place, as before, at the head of every movement. Even at tbe present day many in Holland consider them too radical, and suspect them of a secret alliance with socialism.

Maar toch is het ter andere zijde ook ongeoorloofd, den 147 dag der kleine dingen gering te achten. Er steekt in het Calvinisme eene verrassende kracht; klein en zwak mogen de dragers zijn, het beginsel zelf is vol energie. Zoo was het in de zestiende eeuw. En zoo is het vergelijkenderwijs ook thans. Natuurlijk hangt hier alles in de eerste plaats af van het geloof. De Calvinisten zijn eene partij des geloofs. Daarmee staan en vallen ze. Maar indien God het gave, dat de Calvinisten van dezen tijd weer met dezelfde geestdrift en zelfverloochening het geloof konden grijpen, als hunne vaderen van weleer, zou ook wellicht voor hen nog eene schoone toekomst weggelegd zijn. De bewaring zelve van het Calvinisme in het hart van ons volk, ondanks alle miskenning en bestrijding en in weerwil van alle achteruitzetting en vervolging, schijnt er op te wijzen, dat God zelf er nog iets goeds en iets groots mede voor heeft en het nog ten zegen stellen wil voor zijne Kerk in Nederland.

On the other hand, however, no one should allow himself to despise the day of small things. There is a surprising strength in Calvinism. Those that conduct the movement may be few and weak, the principle itself is full of latent energy. So it was in the sixteenth century, and so, oomparatively speaking, it is at the present time. In this relation all of course depends on faith. The Calvinists are a party of faith; together with their faith they stand and fall. But if God should grant to the Calvinists of our time to lay hold of their faith with the same enthusiasm and self-denial as did their fathers of old, then perhaps a happy future would be in store for them. The preservation of Calvinism in the heart of our people, 14 notwithstanding all discredit and opposition, all the slight and persecution that have been heaped upon it, seems to indicate that God Himself has something great in store for it, and intends to make ita blessing for His Church in the Netherlands.

Allereerst schijnt mij de beteekenis van de herleving van het Calvinisme en dus ook zijne roeping voor de toekomst hierin gelegen te zijn, dat het in Nederland de Christelijke religie en de Christelijke Kerk in stand houdt en bewaart. Het Calvinisme is de religie van het Nederlandsche volk. Wie het deze ontneemt, ontneemt het de Christelijke religie zelve, en bereidt het voor ongeloof en revolutie voor. Andere Christelijke belijdenissen hebben een kleine groep van aanhangers, maar ze beheerschen het volk niet, zij leiden over het algemeen een kwijnend bestaan. De theologische richtingen, die in deze eeuw zijn opgekomen, zijn allen van voorbijgaanden aard geweest; ze kwamen op, bloeiden een tijd lang en gingen voorbij. Ofschoon alle voor een tijd van meerder of minder nut, konden zij toch den stroom van het ongeloof niet keeren 148 en het volk niet behoeden tegen de macht der revolutie. Maar het Calvinisme houdt stand, het vervloeit niet, het staat pal en onverzettelijk, het biedt aan het volk een ineensluitend stelsel, en geeft het een steun, waaraan het zich vastklemmen kan. Het Nederlandsche volk is Calvinistisch, of het houdt ook op eene Christelijke natie te zijn. Eet Nederlandsche karakter is te absoluut en te resoluut, om op den duur in iets halfslachtigs en bemiddelends rust te vinden. In andere landen, waar men minder theologisch en dogmatisch, is, waar men van speculatie afkeerig en op de practijk gericht is, is dat wellicht mogelijk. Maar in Nederland is dat geval schier niet denkbaar. Bovendien is het Calvinisme hier te lande, blijkens de historie, te nauw met heel het volksleven saamgegroeid, om ooit in die mate door iets anders te kunnen worden vervangen. Een andere belijdenis kan nooit die plaats innemen, welke het Calvinisme in het hart van het volk zich onder strijd en lijden verworven heeft. Het is in 't volk ingegaan onder bloed en tranen, het beslaat de schoonste bladzijden zijner historie, het is de vormende en scheppende kracht van zijn nationaliteit en karakter geweest. De herleving van het Calvinisme is de bewaring der zuivere Christelijke religie zelve, gelijk ze in de bangste worsteling hier ingang vond en alleen voor de toekomst zekerheid van bestaan biedt.

It appears to me that in the first placc the significance of this revival lies in this, that it preserves and protects the Christian religion and the Christian Church in our country. Calvinism is the religion of the Dutch nation, and he that would take our Calvinism away from us, would rob us of the Christian religion and prepare the way among us for unbelief and revolution. Other Christian creeds may have a small group of adherents; they do not sway the people; and in general eke out but a scanty subsistence. The theological tendencies that arose in the last century have all been transitory and have disappeared one after the other. Though not without use for their own time, they did not avail to stem the tide of unbelief and protect the nation against the revolutionary powers at work among it. Calvinism on the other hand keeps its ground, does not pass away, but stands firm and immovable, and, while offering to the people a harmonious system, provides it with a stay it can rest upon. The Dutch people will either be Calvinistic or will cease to be a Christian nation. They are by far too absolute, too resolute, to put up in the long run with anything that is of a hybridical or mediating character. In other countries, where the national bent is less dogmatic and theological, this may be different. In Holland such a case is hardly conceivable. Moreover, history proves that Calvinism is so closely interwoven with our national life, that nothing else will ever be able to take its place. No other confession can ever dislodge the Calvinistic creed from the hearts of the people, which it has conquered under the stress of persecution and suffering. Its adoption by the people has been consecrated by blood and tears, it fills the most luminant pages of our history, it is the creative and formative power of our national character. The revival of Calvinism is equivalent to the preservation of the Christian religion itself, as it found entrance here during a most fearful struggle, and it alone can offer a guarantee for its own future existence.

In de tweede plaats mag het Calvinisme ook daarom nog op een toekomst in Nederland rekenen, wijl het ten allen tijde voor de vrijheden des volks in de bres is gesprongen, en deze ook in den tegenwoordigen tijd weder veroverd en bevestigd heeft. Het Calvinisme is de oorsprong en de waarborg van onze godsdienstige, staatkundige en burgerlijke vrijheden geweest. En toen in deze 149 eeuw die vrijheden weer werden aangerand, heeft het Calvinisme daarvoor wederom den strijd aangebonden, wel niet tegen de tirannie van Spanje, maar toch tegen het absolutisme, het alvermogen van den Staat. Andermaal zijn in deze eeuw de vrijheid des gewetens, de vrijheid der religie, de vrijheid der kerk, de vrijheid der school met rustelooze inspanning veroverd op den hardnekkigsten tegenstand. Het officieele Nederland heeft in raadszaal en pers, in kansel en katheder schier geen middel ontzien, om die vrijheden te beperken en weg te nemen. Voet voor voet is op het gebied van kerk en school, van godsdienst en geweten die vrijheid veroverd moeten worden. En zoo veel wierd althans verkregen, dat het gelijk recht der gezindheden meer dan vroeger ook in de wetgeving en de practijk gehuldigd wordt. Maar nog is het doel niet bereikt. De strijd wordt voortgezet tegen het monopolie van het Middelbaar en Hooger Onderwijs, en tegen de bevoorrechting der Ned. Herv. Kerk. En het laat zich aanzien, dat het Calvinisme ook in de toekomst tot nog ernstiger strijd zal geroepen worden. Wij leven in een democratische eeuw. Alles drijft en dringt naar uitbreiding der Staatsmacht. De middelpartijen verdwijnen meer en meer. Radicalisme en socialisme winnen aan invloed. Het is niet onmogelijk, dat het Calvinisme even als nu tegen het Conservatisme en Liberalisme, zoo straks tegen het Radicalisme en Socialisme de worsteling zal moeten aanbinden en voor de godsdienstige, staatkundige en burgerlijke vrijheden in de bres zal moeten staan. Nu heeft het reeds de eere, een aanzienlijke groep van werklieden zelfstandig te hebben georganiseerd en voor de valsche theorieën van het ongeloof te hebben behoed. Eenerzijds radicaal en democratisch en op versterking van den volksinvloed 150 bedacht, is het toch anderzijds principiëel tegen. elk denkbeeld van volkssouvereiniteit gekant en neemt het daardoor eene positie in, welke wel moeilijk is, maar toch ook vast en onbeweeglijk.

In the second place, Calvinism certainly has a future in Holland for this reason also, that, in a less degree perhaps, but nevertheless from the same principle, it has always contended for the liberties of the people, and vindicates this claim even at the present time. Calvinism is both the origin and the safeguard of our religious, political and civil freedom. When this freedom was assailed in the present century, Calvinism took up the battle in its defense, now no longer against tyrannical Spain, but against the absolutism and 15 omnipotence of the State. Once more during our life-time the liberty of conscienee, of religion, of the Church, of the school, have been reconquered, by never-flagging exertion in the face of the most persistent opposition. Official Holland has not shunned the use of a single means, however objectionable, in the council chamber, the press, the pulpit or the professor's chair, to curtail this liberty and take it from us. Inch by inch we had to reconquer it in every sphere. At present so much has been gained that the equality of all confessions is being recognized more than it used to be, both in the making and in the execution of our laws. But the final goal has not been reached as yet, the fight has to be kept up against the State monopoly in the intermediate and higher education, against the favored position of the Established Church, and the like. It is to be expected that a still more serious struggle awaits the Calvinism of the future. We are living in a democratie age. There is a universal pressure and demand for extension of the power of the State. The middle parties are one after the other disappearing from the scene. Radicalism and socialism are growing in power. In all likelihood, Calvinism will have to take up the contest with radicalism and socialism in the near future, as once it did with the conservatism and liberalism of the past, and will have to contend for our religious, political and civil liberties. Now already it is entitled to the honor of having organized an influential group of laboring people for the purpose of warning and protecting them against the fatal theories of unbelief and their social consequenees.

Een derde waarborg voor de toekomst van het Calvinisme in Nederland ligt in zijn historischen zin. Op staatkundig gebied draagt het ook den naam van Antire-volutionaire en Christelijk-historische partij. Opmerkelijk is het dan ook dat Bilderdijk, de felle bestrijder van de revolutionaire beginselen, in Leiden voorlezingen hield over de geschiedenis des Vaderlands en daardoor een kring van discipelen heeft gevormd, die na hem den strijd vóór het Evangelie en tegen de Revolutie zouden voortzetten. Onder hen staat Groen van Prinsterer bovenaan. En deze was niet alleen een Gereformeerd Christen, een geleerd Staatsman, maar ook een geschiedvorscher van den eersten rang. Door zijn beroemd „Handboek over de geschiedenis des Vaderlands" is hij voor land en volk tan onberekenbaren zegen geweest. Want niet alleen heeft hij die historie van valsche rationalistische en humanistische beschouwingen gezuiverd; niet alleen heeft hij haar wederom in 't rechte licht geplaatst, in 't licht van Gods Woord, en op de innige verwantschap gewezen van kerk en republiek, van godsdienst en nationaliteit. Maar daardoor heeft hij ook het nationaliteits gevoel doen herleven, den fieren vrijheidszin ontwikkeld, de liefde tot het Oranjehuis versterkt en die tot het vaderland bevestigd. Het Calvinisme, wandelend in zijn voetspoor, en strijdend voor de Gereformeerde religie, kan niet anders dan nationaal en historisch zijn. Religie, taal, nationaliteit staan overal in het nauwst verband, maar nergens inniger wellicht dan in Nederland. De strijd voor de eerste komt vanzelf ook aan de beide andere 151 ten goede. Eene partij en richting alzoo, die diep wortelt in het verleden, die haar breeden en vasten grondslag heeft in eene historie van meer dan drie eeuwen, mag onder den zegen des Heeren ook hope koesteren voor de toekomst. Dit is in elk geval in Nederland de schoonheid van den Calvinistischen strijd: het opkomen voor de eere Gods is niet tegengesteld aan, maar ten innigste verbonden met de belijdenis der Geref. religie, de waardeering der volkshistorie, de gehechtheid aan het Vorstenhuis, de liefde tot het Vaderland, de versterking van den nationalen zin en het strijden voor de onafhankelijkheid. De Calvinist is in Nederland geen vreemdeling of bijwoner, maar de echte zoon des huizes; en daarom ook de erfgenaam der toekomst.

A third quality in Calvinism that gives promise for the future is its historic sense. In politics Calvinists with us constitute the Anti-revolutionary or Christian-historic party. It is noteworthy, that Bilderdijk, that bold opponent of revolutionary principles, used to hold lectures at Leiden on Dutch history, thus gathering round himself a circle of disciples, who were to carry on after him the fight for the Gospel and against the revolution. Among these the foremost was Groen van Prinsterer, not only a Reformed Christian and a learned statesman, but likewise a historian of the first rank. By his famous Handbook of the History of the Fatherland, he became a blessing to many. Besides purifying history from the prevailing humanistic and rationalistic views; besides placing it in the only true light of the divine Word; besides pointing out the intimate connection between the Church and the Republic; besides all this and by means of it, he roused the national spirit, developed the noble love of liberty, and confirmed the people's attachment to the house of Orange. Following his lead, and contending for the rights of the Reformed religion, Calvinism could not but be national and historical. Religion, language and nationality are intimately 16 connected everywhere, but nowhere more closely perhaps than in Holland. A contest that is waged for the first will of necessity benefit the other two. The efforts of a party therefore, that has its deep roots in the past, that is built on the firm foundation of three centuries of history, bid fair, under the divine blessing, to yield a good harvest for the future.

Eindelijk, de gegevens ontbreken niet, dat het Calvinisme in Nederland in de toekomst ook nog eene wetenschappelijke roeping vervult. Profeteeren is moeilijk en eene historie der toekomst te schrijven, is aan niemand gegeven. Maar toch mag het niet onwaarschijnlijk heeten, dat het Calvinisme ook wetenschappelijk nog van eenige beteekenis zal worden. De mogelijkheid en de noodzakelijkheid zijn daarvoor althans beide aanwezig. Het Nederlandsche karakter heeft behoefte aan beginselen, het is gesteld op een ineensluitend systeem, het trekt gaarne consequenties. In den bloeitijd der republiek stond de wetenschap hier op eene aanzienlijke hoogte, ze bloeide evenals de kunst en de letteren. Het Calvinistisch beginsel is rijk en machtig genoeg om ook in de wetenschap tot een eigen ontwikkeling en toepassing te komen. En daarbij komt nu, dat in dezen tijd de wetenschap meer dan ooit tot eene macht is geworden en veelszins sterk gewapend zich stelt tegenover het geloof. Eene partij, die meeleeft met haar tijd en toch tegenover de hedendaagsche 152 richtingen positie neemt, kan op den duur aan den wetenschappelijken strijd der beginselen en systemen zich niet onttrekken. Ze kan niet rusten, voordat zij tegenover de ongeloofs-theorieën de wetenschap des geloofs heeft geplaatst. Niet alleen in de theologie, maar ook in alle andere vakken van kennis. Want vooral van de zijde der wetenschap dreigt voor de gemeente van Christus het gevaar. Beginselen regeeren de wereld. Woorden leiden tot daden. Ongeloof wordt revolutie. En ook van deze wereld der wetenschap, welke tegenover de gemeente van Christus zich plaatst, is er geen andere overwinning mogelijk dan door het geloof. De eere Gods behoort ook op het terrein der wetenschap te worden erkend. Het Calvinisme strijdt ook hier voor zijne Souvereiniteit.

Nor are the signs entirely absent that point to a scientific calling for Calvinism in the future. Prophesying is a difficult task, and it is not given to any man to write a history of the future. Still it is far from improbable, that Calvinism will attain to significance from a scientific point of view. Both the possibility and the necessity for this are clearly existent. The Dutch character demands principles, insists upon a harmonious, consistent system, and is fond of reasoning and drawing conclusions. During the best time of the Republic, science, as well as arts and literature, had attained to a high development and was flourishing. The Calvinistic principle is sufficiently rich and powerful to admit of a special application in the field of science. In this connection it must not be overlooked that the science of our present day has become a powerful weapon in the hands of those who oppose Christianity. A party which would live with its time, and desires to take a decisive stand against the prevailing tendencies, cannot keep aloof from the scientific battle of principles. It will not rest until over against the theories of unbelief it shall have placed the science of faith, and that not merely in regard to theology, but likewise in reference to all other branches of knowledge. It is from the side of science that Christianity is threatened with the greatest danger. Principles rule the world. Words lead to action. Unbelief issues in revolution. This world of science also cannot be conquered in any other way than by faith. The glory of God ought to find recognition in the sphere of science as everywhere else, and it is Calvinism which here also stands as a champion of the divine sovereignty.

III. Veel moeilijker is het nog, iets te zeggen aangaande de toekomst van het Calvinisme in andere landen en kerken. Dit is echter zeker: de tegenwoordigheerschende richting in de Christenheid is aan het Calvinisme niet gunstig. Hier en daar is er nog gehechtheid aan de Gereformeerde belijdenis, in Wales, in de Schotsche Hooglanden, in sommige Presbyterische kerken van Amerika. Maar overigens is er, waar men het oog heen wende, naar Frankrijk en Zwitserland, naar Engeland en Amerika, allerwege in de Theologie en de Kerk een dikwerf nog onbewust streven merkbaar, om het oude Calvinisme te wijzigen naar de eischen van den nieuweren tijd en van de nieuwe wetenschap. Men moge dit goed- of afkeuren, het feit zelf is niet te loochenen, de eerlijkheid gebiedt het te erkennen.

III. It is even more difficult to speak about the future of Calvinism in other countries and Churches. One thing is sure: the tendencies prevailing at the present day in the Christian Church are not favorable to Calvinism. In some regions there is still attachment to the Reformed confession, as in Wales, the Scotch Highlands, and in some Presbyterian Churches of America. But everywhere else, in France, Switzerland, England and America, we perceive in the Church and in theology, an effort often unconscious, to modify the old Calvinism in accordance with the so-called demands of the times and of modern science. This fact may elicit our approval or disapproval: its being a fact does not admit of denial, and we are required to face it frankly. 17

De richting die thans allerwege opkomt, doordringt en 153 aan het woord is, kenmerkt zich hierdoor, dat zij het Christendom, zoo niet van zijn bovennatuurlijk karakter wil ontdoen, dan toch er naar streeft om het vooral in zijn menschelijk en natuurlijk karakter voor te stellen en aan te prijzen. De evolutieleer wordt in hare beginselen ook door vele Christenen overgenomen, en meer of minder consequent ook op het Christendom toegepast. De Christelijke religie is niet de eenig-ware, maar de hoogste en zuiverste der godsdiensten. De H. Schrift is niet het woord van God, maar een woord van menschen, zij het ook met een diep religieus gemoed. De hoogste openbaring Gods in Christus valt met de zuiverste openbaring van het menschelijke saam. De vleeschwording Gods is één met, of liever, wijkt terug voor de Godwording des menschen.

Vandaar dat het religieuse en ethische in 't Christendom nog waardeering vindt, maar het metaphysische steeds meer afkeer wekt. Men spant zich daarom in om het Christendom van al dat bijkomstige te ontdoen, tot het religieus-ethische te beperken, en al het andere als waardeloos voor geloof en leven aan te toonen. Bewust of onbewust staat men hierbij onder den invloed der„Tagesphilosophie," van den geest des tijds. Het Agnosticisme leert dat het bovennatuurlijke onkenbaar is; de natuurwetenschap doet ons overal vaste wetten kennen; de geschiedenis laat geen plaats voor het wonder; de historische kritiek ondermijnt de H. Schrift. Het Christendom is daarom alleen nog tegenover al deze resultaten der wetenschap te handhaven, als het van al het metaphysische wordt losgemaakt en zuiver en alleen religie wil zijn. Alle dogmata moeten daarom eene wijziging ondergaan, de Schrift, de Triniteit, de verkiezing, de Godheid van Christus, de voldoening, de Kerk, de eschatologie; ze moeten alle 154 in den smeltkroes geworpen worden, opdat de onzuivere bestanddeelen ervan afgescheiden worden en het zuiver religieus en ethisch gehalte alleen overblijve. In Engeland is tegenwoordig dit proces in vollen gang. Heel de theologie moet religieus, ethisch, christologisch hervormd en „umgedeutet" worden.

This tendency, which at present seems to be everywhere in the ascendant, is characterized by this, that it endeavors to represent and commend Christianity from its purely human and natural side, if not to divest it wholly of its supernatural character. The doctrine of evolution, in its principle, is being adopted by Christians and applied more or less consistently to Christianity. The Christian religion is not the only true religion, but the highest and purest among religions. Revelation is not something absolutely supernatural, but something that has passed through the heart of the best and noblest of mankind and afterwards been deposited in the Bible. The Holy Scriptures are not the infallible Word of God, but contain the Word of God; and side by side with its divine element, the Bible has also its human and fallible elements. The highest revelation of God in Christ coincides with the purest revelation of the human. The incarnation of God is identical with, or rather is replaced by, the deification of man. Hence the religious and ethical sides of Christianity continue to be appreciated, whereas the metaphysical elements are rejected with scorn. Men exert themselves to divest Christianity of all these accidental and accessory things, and, after having confined its essence to what is ethical and religious, to represent the rest as worthless and insignificant for faith and practical life. In doing this they are consciously or unconsciously influenced by the “Tagesphilosophie" of the spirit of our times. Agnosticism teaches that the supernatural is unknowable; physical science confronts us on every side with inflexible laws; history finds no place for miracles; historical criticism undermines the Bible. Christianity can be vindicated and maintained against all these results of modern science, on the condition only that it shall permit itself to be cut loose from its metaphysical background and shall be satisfied with being pure religion. All dogmas must submit to a modification — the doctrine of Scripture, of the Trinity, of election, the divinity of Christ, His satisfaction, the Church, eschatology; they all are to be thrown into the crucible, in order that the impure dross may be purged away, and the pure religious and ethical elements retained. In England, at the present day, this process is in full course of development. The whole of theology is to be transformed in a religious, ethical, “Christological" direction.

Daarom hoort men allerwege ook de behoefte uitspreken aan een nieuw dogma, aan een ander en beter Christendom, n.l. aan practisch, ethisch, ondogmatisch, sociaal, modern Christendom. Het zwaartepunt wordt uit de leer in het leven, van het object in het subject verlegd. Christendom is een nieuw leven. Geloof niet, maar liefde is de hoofdzaak. Zij is summum bonum, the greatest thing in the world. De christelijke religie moet daarom haar waarheid, recht en waarde bewijzen in de genezing der kwalen, de verbetering der maatschappij, de bekeering der Heidenen. Vroeger beschouwde men de menschen als zielen, die gered; nu als lichamen, die geholpen moeten worden. Het Christendom moet gesocialiseerd worden, opdat het socialisme worde gechristianiseerd. Theologie en Kerk moeten haar dogmatisch karakter afleggen, en de sociale zijde van het Christendom tot openbaring brengen. De Kerk wijke voor het Koninkrijk Gods. Werken voor dat Rijk is de leuze en de mode van den dag. Alle beschikbare kracht moet ontwikkeld, heel de Christenheid, jong en oud, moet gemobiliseerd, elk recruut onder de wapenen geroepen worden. Petrus en Paulus hebben hun tijd gehad. Johannes kome nu aan de beurt, de apostel der liefde. Niet de brief aan de Romeinen, maar de Bergrede bevat het zuivere program van het oorspronkelijk Christendom.

This is the reason why everywhere a demand is heard for a new dogma, for a different and better form of Christianity, for a practical, ethical, undogmatic, social, modern Christianity. The centre of gravity has been shifted from doctrine to life, from the object to the subject. Not faith, but love is the essential thing. Love is the summum bonum, “the greatest thing in the world." The Christian religion must prove its worth, its truth, its right of existence, by 18 healing the wounds of humanity, by the improvement of society, and by the conversion of the heathen. Formerly men used to be considered souls that were to be saved; now they are considered bodies that stand in need of help. Christianity is to be socialized, in order that socialism may become Christianized. Theology and Church must lay aside their dogmatic, aristocratic, hierarchical character, and expound the social side of christianity. The Church is to make place for the kingdom of God. To work for this kingdom is the fashion of the day. All disposable power is to be developed for this purpose; every Christian, be he young or old, must be mobilized and every recruit called to arms. Peter and Paul have had their day, John's turn has come, that of the apostle of love. Not the Epistle to the Romans, but the Sermon on the Mount is the programme of original Christianity.

Het ware niet moeilijk, in den breede aan te toonen, 155 dat dit inderdaad de richting is, waarin het Christendom zich heden ten dage bijna algemeen ontwikkelt. Maar dit mag onnoodig en overbodig heeten. Namen als Tolstoï in Rusland, Astié in Zwitserland, Sabatier in Frankrijk, Ritschl in Duitschland, Farrar in Engeland, Drummond in Schotland, Lyman Abbott in Amerika en zoovele andere komen hier iedereen terstond in de gedachte. Het Christendom staat tegenwoordig meer dan ooit onder den invloed der heerschende philosophie. Het wijzigt zich naar de meeningen van den dag. Het leidt de geesten niet, maar wordt geleid. Het is de macht van het Worden, die ook in deze nieuwe opvatting van het Christendom het Zijn verdringt.

It would not be difficult to point out in detail, that our present-day Christianity as a whole is really developing in this direction. This, however, is unnecessary and superfluous. We need only mention the names of Tolstoi in Russia, Astié in Switzerland, Sabatier in France, Ritschl in Germany, Farrar in England, Drummond in Scotland, Lyman Abbott in America, to show the substantial truth of the foregoing. More than ever before Christianity stands under the influcnce of the ruling philosophy. It is beingmodified in accordance with the opinions of the day. It no longer leads but is being led. In the modern conception of Christianity, as in so many other things, the principle of becoming is substituted for the principle of being.

In het licht van deze algemeene „downgrade-"beweging is de herleving van het Calvinisme in Nederland, hoe gering ook, toch allerbelangrijkst. De beteekenis zou niet zoo groot zijn, wanneer Nederland vreemd ware gebleven aan al die nieuwere theologische richtingen, die thans in andere landen het woord voeren en den toon aangeven. Maar dit is zoo niet. Het verschil bestaat alleen hierin, dat deze richtingen elders aan het opkomen zijn en hier reeds tot het verledene behooren. Zij hebben hier hun tijd reeds gehad, en baar bloei is voorbij. Zoowel historisch als dogmatisch is haar onvoldoendheid, haar ongenoegzaamheid, haar gebrek en zwakheid gebleken. Zij waren niet bestand tegen het toenemend ongeloof. Zij boden geen standvastigheid tegen de golven van den twijfel. Zij hadden een afloop als van snelle wateren. Als met de vingers zijn de stadiën aan te wijzen, waarlangs men van de hoogte des geloofs afdaalde tot het armste ongeloof. 156 Men begon met af te wijken van de belijdenis en terug te gaan tot de H. Schrift; van de Schrift ging men terug tot Christus; van Christus werd eerst zijne Godheid, dan zijne praeëxistentie, daarna ook zijne zondeloosheid ontkend; en er bleef niets over dan een godsdienstig genie, die ons de liefde Gods heeft geopenbaard. Maar ook de liefde Gods werd aan twijfel en onderzoek onderworpen; zijn wezen bleek onkenbaar; zijn bestaan onzeker. Toen nam men ten laatste zijn standpunt in de zedelijke natuur van den mensch, meenende daarin tegen de evolutie beveiligd te zijn. Maar ook die zedelijke natuur was niet oorspronkelijk, maar afgeleid en langzamerhand geworden. Zoo hielden velen ten slotte niets dan de troosteloosheid van het materialisme over.

In view of this down-grade movement, the revival of Calvinism is of double importance. Its significance would not be so great, if Holland had not experienced the influence of all those modern theological tendencies which at present prevail in other countries. The difference is only this, that elsewhere these tendencies are just now springing up, whereas among us they belong already to the past. They have had their season here and have outlived their prime. Both from a historical and from a dogmatic point of view, their unsatisfactory and insufficient character has been demonstrated. They have proved unavailing as barriers against the growth of unbelief. It has become clear tbat they offer no firm position amidst the tempests of doubt. One by one the various stages can be pointed out through which they have passed in their rapid decline from the pure heights of faith to the depths of infidelity. The first step was to summon men to turn from the Confession to the Scriptures; the next to appeal from the Scriptures to Christ. In regard to Christ, first His divinity, next His preëxistence, finally also His sinlessness were denied, so that nothing remained but the idea of a religious genius, 19 who has revealed to us the divine love. But even this divine love became an object of criticism and doubt; the Being of God was found to be unknowable, His existence uncertain. As a last resort, the moral nature of man was made the central position, which was thought to be safe from the attacks of evolutionism. Alas, even this moral nature of man was discovered to be non-original, a product of development. Thus many retained nothing but the cheerless creed of materialism.

Maar afgedacht daarvan, dat deze „downgrade-"beweging geen bestand biedt tegenover de wetenschap, en hoe langer hoe meer door de evolutieleer tot concessiën gedwongen wordt; ook religieus bevredigt zij niet. Er is zulk een verschil in de opvatting der Christelijke religie in de vorige eeuwen en in onzen tijd. Toen was het Christendom wezenlijk en in de eerste plaats religie, nu is het voornamelijk moraal. Toen werd het Evangelie een middel geacht om den mensch zalig te maken, getroost te doen leven en sterven; nu ziet men er een hulpe in om den mensch geschikt te maken voor zijne levenstaak. Toen was de hemel, nu is de aarde de eindbestemming. Toen was de religie eene eigene zelfstandige grootheid, nu wordt ze vooral geacht om baar dienst voor den zedelijken arbeid. Toen was de religie wezenlijk mystiek, een leven in de gemeenschap met God; nu is ze vooral zedelijk idealisme, een leven ten dienste der menschheid. Toen was de vraag: wat deed God voor den mensch; nu deze: wat doet de 157 mensch voor God. Toen was er de mensch om God, nu is er God om den mensch.

Apart from the fact, however, that this down-grade movement offers no secure position against the advance of agnostic science, and is compelled to make one concession after another to evolutionism — it is just as little satisfactory from a religious point of view. There is an immense difference between the conception of Christianity of former ages and that of the present time. Formerly Christianity was preëminently religion, now it is chiefly morality. There was a time when the Gospel was considered a means of saving men, of giving them comfort in life and death; at present it is no more than an instrument used to equip man for his task on earth. Once heaven was represented as the final goal; now it is earth. In past time religion was an independent factor, whereas now it is merely taken into account for its usefulness in the moral conflict. Of old religion was essentially mystical, a life in communion with God; to-day it is mostly moral idealism, a life in the service of humanity. Then, the question was: What has God done for man? At present people ask: What is man doing for God? In a word,formerly man existed for the sake of God, of late God is held to exist for the sake of man.

Hoeveel goeds er nu in de nieuwe opvatting ook gelegen moge zijn tegenover de al te „jenseitige" beschouwing van vroegere dagen; ze kan toch op den duur niet voldoen. Een tijd lang biedt zij eenige bevrediging, zoolang een sterk gevoel van kracht en werkzaamheid zich gelden doet. Dan is de mensch aan den wijsgeer Fichte gelijk, die in het bewustzijn van zijne kracht aan het Ik genoeg had en in de buitenwereld slechts een materiaal zag voor zijn plicht, eene „Schranke" die overwonnen worden moest door 's menschen energie. Maar straks komt de omkeer. Inplaats van een rusteloos Worden, bekoort ons een onveranderlijk Zijn. In stede van te verlangen naar eene eindelooze werkzaamheid en met Lessing en Fichte de hemelsche zaligheid „Langeweile", te noemen, dorsten we naar de ruste, die er over blijft voor het volk van God. Dan haten we niet langer, als Fichte, het begrip van het zijn, maar worden we moe van het eeuwige worden. En evenals Fichte later zijne philosophie wijzigde, zoo zal ook de tegenwoordige richting, die er onder de Christenen heersent, het hart des menschen niet kunnen bevredigen. Zij neemt het hart uit de religie weg, zij verlaagt haar tot een middel voor de moraal, zij ontneemt haar haar zelfstandige waarde, zij laat God bestaan om en voor den mensch. Religie is geen doen. De „Christian works", hoe goed ook, kunnen het gemoed niet voldoen, het hart niet verzadigen, de vrede niet schenken, evenmin als de goede werken der Roomsche Kerk. Liefde kan het geloof niet vervangen. Martha kan aan Maria den lof haars Heilands niet ontnemen. De rechtvaardige zal alleen uit het geloof leven. Deze gang van het moderne Christendom, die zich gemakkelijk laat 158 voorzien, zal waarschijnlijk evenals in Nederland, zoo ook elders in de Gereformeerde Kerken een bate afwerpen voor het Calvinisme. De oogen zullen vroeger of later er ook elders voor moeten opengaan, dat de moderniseering van het Christendom de belijders verzwakt en de wereld niet wint. Elk compromis tusschen Kerk en wereld, tusschen geloof en ongeloof, is in het voordeel der tegenpartij. De strijd moet principieel worden gestreden. David kan Goliath alleen verslaan, wanneer bij hem tegentreedt in den naam des Heeren, van den God der slagordenen Israels. Indien dit ingezien wordt, zal ook de schoonheid van het Calvinisme weer ontdekt en erkend worden. Want het Calvinisme waardeert ten volle het goede, dat ook in de Christelijke werkzaamheden van dezen tijd aanwezig is. Het wil geen onvluchting der wereld, geen doopersche „mijding"; het bevordert geen luiheid en slaperigheid. Het is actief, wijst ieder mensch zijne zedelijke roeping aan en drijft hem om daaraan te arbeiden met alle kracht. Maar het is ter andere zijde afkeerig van dat wereldsch Christendom, dat het rumoer en de luidruchtigheid der eeuw, de gejaagdheid en overspanning van dezen tijd op christelijk terrein overbrengt. Het Calvinisme handhaaft de religie in haar zelfstandige waarde, en laat ze niet opgaan in moraal. Het heeft een diepe mystiek en kweekt eene innige godsvrucht. Het houdt God alleen voor het hoogste goed, en zijne gemeenschap voor de hoogste zaligheid. Het stelt de ruste van het Zijn tegenover de rusteloosheid van het Worden; laat in ieder moment van den tijd den polsslag hooren der eeuwigheid, en legt onder het wisselende en vergankelijke van dit leven de onveranderlijkheid van Gods eeuwigen Raad. En daardoor biedt het een rustpunt aan het moede hart, in hetwelk 159 God de eeuw heeft gelegd, en bewaart den mensch voor alle zenuwachtige overspanning. Die gelooven, haasten niet. Het Calvinisme is er diep van doordrongen, dat de man als huisvader, de vrouw als echtgenoot, de dienstmaagd in de keuken en de knecht aan de ploeg even goed dienstknechten en dienstmaagden Gods zijn, als de zendeling en de predikant en de zondagschoolonderwijzer indien zij dit hun beroep trouw, eerlijk en in den Heer waarnemen. De huiselijke en maatschappelijke deugden, die het Calvinisme gekweekt heeft, zijn van onschatbare waarde; zij mogen niet worden verwaarloosd ter wille van den uitnemendsten arbeid op het gebied van in- of uitwendige zending.

As a reaction against the too “jenseitig" ideas of former days, there is no doubt much truth in this modern view. Nevertheless, in the long run and as a whole it will prove unsatisfactory. As long as a strong sense of energy and activity prevails, it may partially satisfy. In such a state man resembles the philosopher Fichte, who, in the consciousness of his strength, was contented with the Ego, and viewed the external world as merely so much material for the subject to operate upon in the performance of its duty, a “Schranke" to be ever again conquered by human energy. But soon the reaction will follow. Instead of a restless becoming, a changeless being will begin to charm us. Instead of longing for endless labors, and calling, with Lessing and Fichte, the bliss of heaven “Langeweile," we shall begin to thirst after that rest which remaineth for the people of God. Then we shall no longer hate the conception of being, but on the contrary we shall be weary of the eternal process of becoming. And in the same manner as Fichte later on modified his philosophy, the present tendency that 20 sways the Christian Church, will have to be reversed because it no longer satisfies the human heart. It has taken the heart out of religion, and degraded religion to a servant of morality, thus depriving it of its independent value. Religion is not merely a doing. Christian works, however good and necessary, cannot by themselves satisfy the human heart, or give peace and rest to the conscience, any more than the good works of the Romish Church have sufficed to do this. Love cannot supplant faith. Martha will not be able to deprive Mary of the praise of her Lord. The righteous shall live by faith alone. The course which modern Christianity seems intent upon pursuing, and of which the outcome is hardly a matter of doubt, will probably in the end subserve the interests of Calvinism. Sooner or later our eyes will be opened to the fact, that this modernizing of Christianity, while unsuccessful in winning the world, has only weakened the faith of believers. Every compromise between the Church and the world, between faith and unbelief, is to the advantage of our opponents. The battle will have to be fought on the line of principles. David can conquer Goliath in no other way than by facing him in the name of the Lord, the God of the hosts of Israel. As soon as this is recognized, the beauty of Calvinism also will once more be seen and appreciated. Calvinism gladly honors the good features of the Christian labor of our age. It by no means favors the idea of fleeing from the world, the Anabaptist principle of “avoidance;" it does not encourage idleness and somnolence. It is active, points out to each man his moral calling, and urges him to labor in this with all his might. On the other hand, it is no less averse to that worldly type of Christianity which would transplant the turmoil and clamor, the agitation and strain of our times, within the pale of Christianity. Calvinism maintains the independent value of religion, and does not suffer it to be swallowed up by morality. It has a vein of deep mysticism and it cultivates a devout godliness. It considers God alone as the highest good, and communion with Him as supreme happiness. Calvinism sets the rest of being over against the restlessness of becoming, and makes us feel the pulsation of eternity in every moment of time. Behind the vicissitudes and transitoriness of this life it points to the unchangeableness of God's eternal counsel. Thus it offers a place of rest to the weary heart, in which God has set eternity, and protects man from all overexcitement. Those that believe shall not make haste. Calvinism is deeply convinced that the husband as father of the family, the wife as mother of her children, the servant girl in the kitchen, and the laborer behind the plough, are as truly servants of God as the missionary and minister and Sabbath-school teacher, provided they fulfill their calling faithfully, honestly, with 21 a heavenly mind, and for the Lord's sake. The domestic and civic virtues which Calvinism has nurtured are of inestimable worth, and are not to be neglected even for the sake of the most valuable labor in the field of Foreign or Home Missions.

Niemand ontkent voorts, dat het Christendom en zoo ook het Calvinisme in deze eeuw aan eene ernstige krisis onderworpen en op eene zware proef gesteld wordt. Daar zijn duizenden en hun getal neemt dagelijks toe die met het Christendom, ja met de religie volkomen hebben afgerekend. Steeds vrijmoediger wordt de belijdenis van Strauss op de lippen genomen: wij zijn geen Christenen meer. Velen achten de religie de grootste krankheid en dwaasheid van den menschelijken geest. Anderen zoeken vergoeding voor den godsdienst in den cultus der menschheid, in de behartiging van den plicht, in de liefde tot den naaste, in den dienst van het schoone, in de aanbidding van het ideaal, in het gevoel voor het universum, of zoeken ook troost voor het onbevredigd gemoed in spiritisme en theosophie, in den godsdienst van Mohammed of Buddha.

De vraag, voor welke de Christelijke religie en ook het Calvinisme zich geplaatst ziet, is deze, of het in den 160 waren zin des woords universeel en katholiek is; of.het goed en geschikt is voor alle tijden en volken, in alle landen en toestanden; of het niet maar in den verleden tijd zijne vrucht heeft gedragen, maar ook nu nog vatbaar is voor groei en ontwikkeling; of het ook in deze machtige eeuw zich zal kunnen handhaven tegenover die gansche cultuur welke steeds verder van alle religie zich emancipeert, en alzoo ook voor het geslacht der toekomst ten zegen zal kunnen zijn.

Furthermore no one denies that in the present century Calvinism is passing through a serious crisis and is being put to a most severe test. There are thousands — and the number is daily increasing — that have severed every tie which bound them to Christianity. The confession of Strauss is repeated with ever-increasing boldness: We are Christians no longer. Many deem religion the greatest disease and aberration of the human mind. There are others who seek compensation for the loss of religion in the cult of humanity, in devotion to their duties, in love to their neighbor, in the service of beauty, in the worship of the ideal, in their admiration of the universe; or who even, to appease their dissatisfied spirit, have taken recourse to spiritism and theosophy, to the religion of Mohammed or Buddha. Christianity and Calvinism are confronted with the question whether in the true sense of the word they are catholic and universal; whether they are adapted to all regions and circumstances; whether their usefulness may be limited to the time that is past or may extend to the future; whether in this century of power also they will be able to maintain themselves over against the civilization that more and more emancipates itself from all religion; whether in the future as in the past they will prove a blessing to humanity.

Deze crisis is ernstig. Niemand kan haar einde voorzien. Maar toch is het Calvinisme lenig en buigzaam genoeg, om het goede in deze eeuw te waardeeren en daarmede winste te doen. Het staat principieel tegenover den machtigen geest en de heerschende richting dezer eeuw. Maar het heeft toch ook elementen die er zich bij aansluiten en die het aanbevelen kunnen. Het is zichzelf volkomen bewust en mint het zwevende niet; het weet wat het wil, het biedt zekerheid tegenover den twijfel, vastigheid tegen over de wisselende meeningen van den dag. Het sluit eene gansche wereld- en levensbeschouwing in zich en is daarom niet slechts voor het religieuse en kerkelijke maar ook voor het ethische, sociale en politieke leven geschikt. Het is democratisch en heeft eene neiging om voor de belangen van het volk op te komen en zijn invloed bij de regeering te versterken. Het is vrijheidlievend en komt voor de vrijheden van kerk en godsdienst, van pers en geweten, van kunst en wetenschap op. Het is sociaal en stelt er zijn eere in, een nijveren, degelijken burgerstand te kweeken, die naar Agurs bede voor rijkdom en armoede beide wordt bewaard maar met het brood zijns bescheiden deels zich voedt. Het is actief, afkeurig van valsche lijdelijkheid en behagelijke rust, en spoort aan tot 161 den arbeid, tot een volbrengen der roeping die God heeft opgelegd. Ja zelfs bevatten de philosophen dezer eeuw belangrijke apologetische momenten voor het Calvinisme, waarmede het winste kan doen. De agnostische philosophie rechtvaardigt de Calvinistische leer van de onbegrijpelijkheid Gods, van de ondoorgrondelijkheid van zijn raad, van de verborgenheid der voluntas beneplaciti, van de beperktheid van het menschelijk kenvermogen. De strenge moraal van Kant brengt slechts te duidelijker aan 't licht de verdorvenheid der menschelijke natuur, „das radikal Böse" dat er woont in het menschelijk hart. De pessimistische philosophie bevestigt de leer van de zonde en heeft bij monde van Schopenhauer zoo krachtig mogelijk de noodzakelijkheid der wedergeboorte uitgesproken, indiende mensch van de macht der zonde gered wil worden. Ieder stelsel dat in deze eeuw opkwam, levert schier eene bijdrage voor de Gereformeerde loochening van de vrijheid van den wil en voor den causalen samenhang der wetten en ordinantiën Gods. Het zou inderdaad de moeite rijkelijk loonen, om in de wijsgeerige stelsels van den tijd de „Anklänge" aan het Calvinisme op te sporen en daarmede zijne dogmata te verdedigen en aan te bevelen.

This crisis is very serious. There is none that can foretell the issue. Nevertheless Calvinism is sufficiently pliant and flexible to appreciate and appropriate what is good in our age. It is opposed on principle, to be sure, to the powerful spirit and the prevailing tendency of this age. Still it has some elements that are closely allied with it and may serve to accredit it to the present generation. It is thoroughly intellectual, possesses a far-reaching principle, a consistent system; it knows what it wants; it offers truth instead of doubt, firmness and assurance over against the ever-shifting opinions of the day. It involves a comprehensive view of the world and of life, and for this reason is adapted not merely to religious and ecclesiastical, but likewise to ethical, social, and political life. It is democratic, and champions the interests of the people and strengthens their influence with the governments. It loves liberty, and never fails to come to the defense of the freedom of the press and of conscience, of art and of science. It is social and prides itself upon having produced a class of solid industrious citizens, who, in accordance with the prayer of Agur, are protected from both riches and poverty, and are fed with the bread of their 22 portion. It is active and energetic, averse to all sinful passivity and complacent rest, urging upon man the fulfillment of his calling imposed by God. Even the philosophic systems of this century contain many elements which Calvinism may turn to an apologetic use. The agnostic philosophy falls in with the Calvinistic doctrine of the incomprehensibility of God, of the impenetrableness of His counsel, of the hidden character of the voluntas beneplaciti, of the finiteness of the human faculty of knowing. The rigorous moral principles of Kant serve to reveal more clearly the depravity of human nature, “das radical Böse," having its seat in the human heart. The pessimistic philosophy confirms the doctrine of sin, and through Schopenhauer has maintained most emphatically the necessity of regeneration as the only means of deliverance from the power of sin. Almost every system that has been developed during the present eentury contributes proof to the Reformed denial of the indeterminism of the will, and helps to affirm the causal connection of the laws and ordinances of God. If one were to trace in the philosophical systems of our time the various lines in which they correspond with Calvinism, in order thereby to defend its doctrinal system, the results would richly repay his labor.

Voorts is ook dit eene aanbeveling voor het Calvinisme, dat het theologisch en kerkelijk allerlei schakeeringen toe laat en de eenvormigheid vermijdt. Het Lutheranisme heeft eigenlijk slechts ééne Kerk gesticht en ééne belijdenis voortgebracht. Maar het Calvinisme heeft ingang gevonden bij verschillende volken. Het schiep niet ééne, maar tal van belijdenissen. En deze zijn volstrekt geen copieën van elkaar. De Zwingliaansche confessies dragen een ander karakter dan die van Calvijn. De Catechismus Genevensis verschilt aanmerkelijk van den Heidelbergschen 162 De Nederlandsche Geloofsbelijdenis is onderscheiden van die van Westminster. De Episcopaalsche Kerk is even goed voor eene Gereformeerde Kerk erkend als de Presbyteriaansche. Er ligt in dit merkwaardig verschijnsel opgesloten, dat het Calvinisme oog heeft gehad en ruimte heeft gelaten voor de speling der individualiteit, voor het verschil der karakters, voor het onderscheid der natiën. Er is verscheidenheid van gaven. Verschil van inzicht schaadt niet, maar baat. Aan geen mensch, aan geen bijzondere kerk is het gegeven, de volheid der waarheid in zich op te nemen. Zij is er te rijk toe. Eerst met alle heiligen saam kunnen wij begrijpen, welke de breedte en lengte en diepte en hoogte zij van de liefde van Christus.

Another feature which serves to commend Calvinism consists in this — that it allows of various minor shades, and in the application of its theological and ecclesiastical principles avoids all mechanical uniformity. Lutheranism, strictly speaking, has produced but a single Church and a single Confession. Calvinisn on the other hand has found entrance into many nations and founded many and multiform Churches. It created not one but a number of Confessions. And yet the latter are all but copies of one another. The Zwinglian Confessions bear a different character from those of Calvin. The Catechism of Geneva differs considerably from that of Heidelberg. The Belgic Confession is quite distinct from the Westminster Standards. The Episcopal Church has been recognized as a Reformed Church as much as the Presbyterian Churches. This remarkable fact shows that Calvinism has room for the display of individuality, for that difference in character which must exhibit itself among the various nationalities. There is a variety of gifts, and a difference of insight may not work harm, but be of advantage. To no individual man or individual Church has it been given to assimilate truth in all its fullness. Truth is too rich and manifold for this. Only in company with all the saints can we understand the breadth and length and depth and height of the love of Christ.

En dit geldt ook van de kerken der toekomst. Robinson sprak het voor de Pelgrim-vaders uit, dat er nog schatten lagen in de Schrift, wier kennis hun nog verborgen was en eerst later aan het licht zou komen. Het Calvinisme wil geen stilstand en bevordert geen eenvormigheid. Het heeft den drang in zich, om steeds dieper door te dringen in de geheimen des heils, en eerbiedigt daarbij ieders gave in de verschillende roeping der kerken. Het eischt niet, dat het in Amerika of Engeland op gelijke wijze zich ontwikkele als in Nederland. Alleen mag geeischt worden dat het in ieder land en in elke Gereformeerde kerk zich ontwikkele naar zijn eigen aard, en niet door vreemde invloeden zich late verdringen of verbasteren. Een verschijnsel, als zich nu in Engeland en Amerika voordoet, dat men naar Duitschland als het brandpunt der theologische wetenschap heen ziet en tal van aanstaande dienaren des Woords daar hun opleiding laat zoeken, kan niet dan tot schade verstrekken voor Gereformeerde kerk en Theologie beide. Op die wijze kruipen 163 allerlei heterogeene beginselen en denkbeelden de kerken en de scholen binnen en ondermijnen den eigen grondslag. Roeping van elke kerk is het veeleer, evenals van ieder volk dat op onafhankelijkheid prijs stelt, om zichzelf te bewaren, eigen gave te ontwikkelen, en met de lessen der eigene historie gevoed, te arbeiden aan de kerk en de theologie der toekomst.

This will apply to the Churches of the future also. Robinson spoke to the pilgrim fathers: “Brethren, God alone knows whether 23 I shall ever taste the joy of seeing you again; but whatever He may be pleased to bring on us, this I would bind on your hearts, that you honor me no longer as your leader, than you will observe me honoring Christ as my own leader. If the Lord be pleased to lead you through life through any other instrument, then follow Him. We have not yet arrived at the goal. There are still treasures in the Scriptures, the knowledge of which has remained hidden to us. All the misery of the Presbyterian Churches is owing to their striving to consider the Reformation as completed, and to allow no further development of what has been begun by the labor of the Reformers. The Lutherans stop at Luther, and many Calvinists at Calvin. This is not right. Certainly these men in their time were burning and shining lights; nevertheless they did not possess an insight into the whole of God's truth; and, if able to arise from their graves, they would be the first to accept gratefully all new light. Brethren, it is as absurd to believe that during the brief period of Reformation all error has been banished, as it is to believe that the Christian gnosis has at one step completed its task." Calvinism wishes no cessation of progress and promotes multiformity. It feels the impulse to penetrate ever more deeply into the mysteries of salvation, and in feeling this honors every gift and different calling of the Churches. It does not demand for itself the same development in America and England which it has found in Holland. This only must be insisted upon, that in each country and in every Reformed Church it should develop itself in accordance with its own nature, and should not permit itself to be supplanted or corrupted by foreign ideas. The tendency now prevailing in England and America of looking towards Germany as the centre of theological science can but work harm for both the Reformed Church and the Reformed theology. In this manner all sorts of heterogeneous principles and ideas find an entrance into the churches and schools, which thus are led to undermine their own foundation. As of every nation that honors its independence, so it is the calling of every Church to guard and preserve its individual character, and, instructed by the teachings of history, to labor for the Church and theology of the future.

En deze eisch komt niet uit exclusivisme voort. De Gereformeerden zijn nooit enghartig geweest. Zwingli won het te Marburg in broederzin van Luther. De Calvinistesn hebben nimmer de Lutheranen afgestooten, maar wel ten allen tijde als broeders erkend. Het Calvinisme beweert wel de zuiverste religie te zijn, en het Christendom het zuiverst van alle Roomsche bijmengselen gereinigd te hebben, maar het heeft nooit beweerd, de eenig ware Christelijke religie te wezen. Tot zelfs in de Pauselijke Kerk toe heeft het de religio et ecclesia Christiana erkend. De katholiciteit van het Christendom heeft het, blijkens zijne ruime en milde erkenning van den doop, nimmer geloochend. Calvinisme is een bijzondere, is misschien de rijkste en schoonste vorm van het Christendom maar is het Christendom zelf niet. Eerst dan zal de gemeente komen tot de volle eenigheid des geloofs en der erkenning van den Zone Gods, als zij zelve, als het lichaam van Christus, haar vollen wasdom zal hebben bereikt en alle leden van dat lichaam volkomen gevormd zijn. Zoolang heeft iedere kerk, ook de Gereformeerde, het goede pand te bewaren, dat haar toebetrouwd is, en de waarheid zuiver en ongeschonden, zoo mogelijk gezuiverd en nog meer gereformeerd, over te leveren aan het navolgend geslacht.

This demand is not born from exclusivism. The Reformed have never been narrow-minded. At Marburg Zwingli far excelled Luther in brotherly love. The Calvinists have never repulsed the Lutherans, but always recognized them as brethren. Calvinism, though laying claim to being the purest religion, and to having most thoroughly purified Christianity of all Romish admixture, has never pretended to be the only true Christian religion. Even in the papal Church it has recognized the religio et ecclesia Christiana. Its broad and mild recognition of baptism shows that it has never denied the 24 catholicity of Christianity. Calvinism is a specific and the richest and most beautiful form of Christianity, but it is not coextensive with Christianity. The Church will not attain to the full unity of faith and of the knowledge of the Son of God until, as the body of Christ, she shall have reached her fullest growth and all members of her body shall be fully developed. Until this time every Church, the Reformed Church included, has to guard what is committed unto it, that the truth may be transmitted pure and intact, and, if possible, still further purified and reformed, to the succeeding generations.

Nobody can tell whether Dutch Calvinism is still destined to exert influence on the future of Calvinism in other countries. A Dutch writer at any rate will certainly be excused from expressing an opinion on this point. At the Synod of Dort the Reformed Churches of the Netherlands recognized the communion of saints, and in the struggle with Arminianism, inasmuch as it concerned the principles and foundations of Calvinism, refused to decide the issue without the assent of the whole of Reformed Christianity. Such a communion of saints still exists at the present day. Here and everywhere, the struggle is one struggle for the sovereign grace of our God, for the authority of His Word, for the honor of Christ. Perhaps the unexpected revival of Calvinism in the Netherlands will elsewhere strengthen the faith of the brethren, increase their confidence, fire their zeal, and encourage them to remain firm in their battle for the Lord.

H. Bavinck.

Kampen.

Kampen, Netherlands

H. Bavinck

* [Our readers are indebted to Prof. G. Vos, Ph.D., D.D., of Princeton Seminary, for the translation of Dr. Bavinck's paper. — Editors.]

** [This is a technical phrase, designating the tax of ten per cent, imposed by Alva in 1572 on all sales of personalty. — Translator.]