De stelling, dat zich, krachtens het feit der palingenesie, een anders aangelegde, en daarom anders concludeerende, wetenschap, 131 naast de naturalistische, zij het ook een formeel aan haar verwante, ontwikkelt, die als Christelijke wetenschap tegenover haar komt te staan, moet niet in specifiek theologischen, maar in volstrekt algemeenen zin verstaan worden. Het verschil tusschen beide komt niet enkel in de Theologische wetenschap, maar in alle wetenschappen uit, voorzoover het feit der palingenesie geheel het subject bij alle onderzoeking, en dus ook het resultaat van alle onderzoek, in zijn niet volstrekt stoffelijke gegevens, beheerscht. Juist daarom echter moet ter mainteneering van deze stelling nog tweeërlei aangetoond; vooreerst, dat de wetenschap beide malen in den zin van algemeen-menschelijke geldigheid genomen wordt; en ten tweede, dat de palingenesie niet enkel een subjectief psychisch, maar een algemeen verschijnsel is, dat én het subject, dat den kosmos onderzoekt, én den kosmos omvat. De uiteenzetting hiervan leveren we intusschen, overmits we een theologische Encyclopaedie schrijven, niet hier, maar bij de ontwikkeling van het begrip der Theologie. Te dezer plaatse volstaan we daarom met een korte aanduiding. Wat nu het eerste betreft, zoo is het algemeen geldend karakter onafscheidelijk van alle wetenschap; niet in dien zin, dat elk individu u bijvalt, maar zóó dat het subject uwer wetenschap zij en blijve het algemeen menschelijk bewustzijn. Welnu, de palingenesie, die niet atomistisch op enkele personen, maar organisch op ons geslacht inwerkt, zal dan ook tot resultaat hebben, dat de stam der menschheid, dat ons geslacht, dat het menschdom, als geheel, en dus ook in het bewustzijn van het sòma to CristoÂ, het algemeen menschelijk bewustzijn verklaard en geheiligd worde. Wie hier ten einde toe buiten blijft, valt van de menschheid af. Tot op deze ontknooping toe daarentegen, heeft noch de naturalistische noch de Christelijke wetenschap een algemeen dwingend karakter, anders dan binnen haar eigen sfeer. Over en weder stuiten we op elkander, en is een algemeen dwingende wetenschap, die al, wat thans mensch heet, zou dwingen, ondenkbaar. En wat het tweede punt aangaat, zoo volsta hier de voorloopige opmerking, dat er niet alleen een palingenesie van de yuca° der personen, maar óók een palingenesie én van de sðmata én van den kosmos is. Vandaar het centraal 132 karakter van de Opstanding van Christus, en de ver reikende beteekenis van de paliggenes°a van den kosmos, die in Mattheus XIX : 28 met dit eigen woord van palingenesie is aangeduid.