Deze verhandeling over de Theologie van Daniel Chantepie de la Saussaye wil niets meer zijn dan uitbreiding van een referaat, gehouden op de Geref. Predikantenconferentie te Utrecht, 1. Juli 1884. De uitbreiding werd echter onder de hand grooter dan oorspronkelijk gedachte en plan was. Mijn doel was vooral om beginsel en karakter der Theologie van de la Saussaye zoo helder mogelijk in het licht te stellen. Er is daar wel behoefte aan. Wat er over geschreven werd, o. a. door Sepp ¹, Loman ², Hofstede de Groot ³, Gooszen ⁴, Brouwer ⁵ bevat wel enkele goede opmerkingen, maar laat omtrent haar aard en strekking volkomen in het duister. En onder het volk heerschen over de ethische Theologie zoo vreemde voorstellingen, dat alle afwijking van het geijkt-gereformeerde allicht op haar naam wordt geboekt.

Om aan de la Saussaye geene hem vreemde denkbeelden in den mond te leggen, heb ik in de uiteenzetting mij bijna geheel van beoordeeling onthouden en meest met zijne eigene woorden gerefereerd. Het is mij om geen veroordeeling of verdachtmaking, alleen om zuivere kennis en billijke waardeering zijner Theologie te doen. Tegenstrijdigheden heb ik zoo min mogelijk aangewezen; op de historische ontwikkeling in deze verhandeling slechts zooveel gelet als bepaald noodig was, en de stof bij voorkeur niet in zijne overigens rijke leerredenen maar in zijne meer wetenschappelijke geschriften gezocht.

In een slotparagraaf heb ik enkele principieele bezwaren aangegeven, die tegen deze Theologie kunnen ingebracht worden. || De afzonderlijke behandeling ervan stelt den lezer te beter in staat, zich een eigen oordeel over haar te vormen en het mijne aan zijne kritiek te onderwerpen. Niets ware mij liever dan aan de volgelingen van dezen uitnemenden Godgeleerde de overtuiging te verschaffen, dat er in goeden gemoede en uit zuiver theologische beginselen bij velen bezwaren tegen deze Theologie bestaan, die bij alle waardeering toch van volkomen instemming terughouden.

Voor de volledige lijst en titelopgave der geschriften van De la Saussaye zij verwezen naar J.J. van Toorenenbergen, Levensbericht van Daniel Chantepie de la Saussaye, Leiden, E.J. Brill, 1874.

B.

1 Proeve van eene pragmatische Geschiedenis der Theologie in Nederland van 1787 tot 1858, 3^e druk, bladz. 375 v.

2 De Gids, Sept. 1860. Theol. Tijdschr. 1868 bl. 86 v. Vergelijk ook aldaar, van Bell, Theol. Tijdschr. 1874 bl. 218 v.

3 Waarheid in Liefde, 1867 bl. 1 v. 184 v.

4 Geloof en Vrijheid, 1868 bl. 142 v.

5 Geloof en Vrijheid, 1874 bl. 262 v.